Nr 10 (547) 2019
Spis treści 10/2019
Zagrożenie ubóstwem i wykluczeniem społecznym w Unii Europejskiej w kontekście realizacji celów strategii Europa 2020 – Wojciech Bąba
DEPOPULACJA – WYBRANE KONSEKWENCJE DLA LOKALNEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ – Piotr Szukalski
Ekonomiczne efekty programu „Rodzina 500+” w świetle badań budżetów gospodarstw domowych w Polsce – Krystyna Hanusik, Urszula Łangowska-Szczęśniak
Z PRAC NAUKOWO-BADAWCZYCH
SKUTKI ŁĄCZENIA STUDIÓW STACJONARNYCH Z PRACĄ – STUDIUM TEORETYCZNE I WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH – Izabela Ostoj
SAMOTNOŚĆ I RELACJE SPOŁECZNE U OSÓB POWYŻEJ 60. ROKU ŻYCIA – Angelika Kleszczewska-Albińska, Joanna Huć
MINIMUM SOCJALNE W II KWARTALE 2019 R. – Piotr Kurowski
RECENZJE
Małgorzata Kostrzyńska, STOWARZYSZANIE SIĘ „WYKLUCZONYCH”. PRZYKŁAD BEZDOMNOŚCI – rec. Małgorzata Potoczna
DIARIUSZ POLITYKI SPOŁECZNEJ
Wojciech Bąba (dr, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie)
ZAGROŻENIA UBÓSTWEM I WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM W UNII EUROPEJSKIEJ W KONTEKŚCIE REALIZACJI CELÓW STRATEGII EUROPA 2020 (s. 1–10)
Celem artykułu było dokonanie analizy aktualnego stopnia realizacji celu strategii Europa 2020 w obszarze ubóstwa i wykluczenia społecznego oraz stworzenie prognozy możliwości realizacji tego celu w zakładanym terminie (do 2020 r.). Rozważania prowadzone w artykule bazowały na analizie wartości wskaźnika zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym (AROPE) oraz trzech jego składowych. Analiza wartości wskaźnika AROPE pozwoliła stwierdzić, że krajami, które charakteryzował największy spadek wartości wskaźnika między rokiem 2008 a 2018 były Polska, Bułgaria i Rumunia, natomiast największy wzrost tych wartości wystąpił w Luksemburgu. Z kolei przeprowadzona w artykule prognoza wartości wskaźnika AROPE w krajach UE w 2020 r., dokonana w drodze ekstrapolacji realnych wartości tego wskaźnika w okresie 2008–2018, pozwoliła na sformułowanie wniosku, iż cel strategii Europa 2020 w obszarze ubóstwa i wykluczenia społecznego zostanie osiągnięty do 2020 r
Słowa kluczowe: ubóstwo, wykluczenie społeczne, Unia Europejska, Europa 2020
BIBLIOGRAFIA
Atkinson A.B., Cantillon B., Marlier E., Nolan B. (2002), Social Indicators: The EU and Social Inclusion, Oxford University Press, New York.
Atkinson A. B. (2017), Nierówności. Co da się robić?, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Auleytner J. (2018a), Co się kryje pod kapeluszem?, „Polityka” nr 11.
Auleytner J. (2018b), Komu państwo daje, „Polityka” nr 35.
Deniszczuk L. (2000), Miary ubóstwa i problemy ich aplikacji, „Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje”, nr 2.
EC (2010), Europa 2020 – strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, COM (2010) 2020.
EC (2019), European Commission – Employment, Social Affairs & Inclusion – Policies and Activities – Poverty and Social Inclusion, https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=751 [dostęp 01.08.2019].
EP (2000), Lisbon European Council 23–24 March 2000 – Presidency Conclusions, http://www.europarl.europa.eu/ summits/lis1_en.htm [dostęp 01.08.2019].
EU (2015), Portfolio of EU social indicators for the monitoring of progress towards the EU objectives for Social Protection and Social Inclusion (2015 update), Social Protection Committee, Brussels.
Eurostat (2018), Europe 2020 indicators – poverty and social exclusion, https://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/Europe_2020_indicators_-_poverty_and_social_exclusion [dostęp 01.08.2019].
Eurostat (2019), Eurostat – Europe 2020 Indicators – Headline indicators: Scoreboard, https://ec.europa.eu/eurostat/web/ europe-2020-indicators/europe-2020-strategy/headlineindicators-scoreboard [dostęp 01.08.2019].
Frieske K.W. (2010), Zamienię Porsche na gorsze: o biedzie, wykluczeniu i reintegracji społecznej, „Polityka Społeczna” nr 10.
Golinowska S. red. (1997), Polska bieda II. Kryteria, ocena, przeciwdziałanie, IPiSS, Warszawa.
Golinowska S. (2006), Od ubóstwa do wykluczenia społecznego, „Polityka Społeczna” nr 11–12.
Golinowska S. (2018), O polskiej biedzie w latach 1990–2015. Definicje, miary i wyniki, Scholar, Warszawa.
GUS (2012), Wskaźniki strategii Europa 2020, GUS, Warszawa.
GUS (2019a), Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2018 r., GUS, Warszawa.
GUS (2019b), Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn, GUS, Warszawa.
Hills J., Le Grand J., Piachaud D. (2002), Understanding Social Exclusion, Oxford University Press, Oxford.
Lister R. (2007), Bieda, Wyd. Sic!, Warszawa.
Panek T. (2011), Ubóstwo, wykluczenie społeczne i nierówności: teoria i praktyka pomiaru, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Radziukiewicz M. (2006), Zasięg ubóstwa w Polsce, PWE, Warszawa.
RMRP (2014), Uchwała nr 165 Rady Ministrów RP z dnia 12 sierpnia 2014 r. w sprawie przyjęcia programu pod nazwą „Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020. Nowy wymiar aktywnej integracji”, http://isap.sejm.gov.pl [dostęp 01.08.2019].
Sen A. (2000), Nierówności. Dalsze rozważania, Znak, Kraków.
Szarfenberg R., Żołędowski C., Theiss M., red. (2010), Ubóstwo i wykluczenie społeczne – perspektywa poznawcza, Elipsa, Warszawa.
Szarfenberg R., Rząd świadomie nie waloryzuje 500+ i zasiłków rodzinnych. Rośnie skrajne ubóstwo, https:// oko.press/rzad-swiadomie-nie-waloryzuje-500-i-zasilkow-rodzinnych-rosnie-skrajne-ubostwo-rozmowa/ [dostęp 01.08.2019].
Tarkowska E., red. (2012), Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego, Wyd. Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: nauki o polityce i administracji
Piotr Szukalski (prof., Uniwersytet Łódzki)
DEPOPULACJA – WYBRANE KONSEKWENCJE DLA LOKALNEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ (s. 10–15)
Od lat 60. XX wieku coraz większy obszar Polski doświadcza depopulacji, czyli zmniejszania się liczby mieszkańców. O ile początkowo dotyczyło to peryferyjnie położonych obszarów wiejskich o relatywnie niedużych skupiskach ludności, z biegiem czasu proces ten zaczął dotykać zdecydowaną większość obszarów wiejskich, a następnie coraz częściej małe i średnie miasta. Ostatnie projekcje ludnościowe wskazują, iż w zdecydowanej większości gmin i powiatów w Polsce w perspektywie następnych dekad zmniejszać będzie się liczba ludności. Depopulacja rodzi wiele konsekwencji ekonomicznych i społecznych bezpośrednio rzutujących na witalność gospodarczą obszarów, na których występuje, na skalę i zakres tematyczny problemów społecznych i na zdolność samorządów lokalnych do ich rozwiązywania. Celami opracowania będzie: 1) prezentacja skali depopulacji w ujęciu przestrzennym; 2) prezentacja głównych problemów społecznych stwarzanych lub pogłębianych przez wyludnianie się, jak i problemów lokalnych instytucji samorządowych stąd wynikających oraz 3) potencjalnych środków zmniejszających skalę owych problemów.
Słowa kluczowe: depopulacja, wyludnianie się, konsekwencje lokalne, lokalna polityka społeczna
BIBLIOGRAFIA
ADAPT2DC, European Strategy for regional responses to demographic changes, https://www.soc.cas.cz/sites/default/ files/publikace/europeanstrategy_adapt2dc.pdf [dostęp 2.09.2019].
ADAPT2DC, New innovative solutions to adapt governance and management of public infrastructures to demographic change, https://www.soc.cas.cz/sites/default/files/ publikace/adapt2dc_wp6_e-book_20140517.pdf [dostęp 2.09.2019].
Eberhardt P. (1989), Regiony wyludniające się w Polsce, „Prace Geograficzne”, nr 148, IGiPZK PAN, Warszawa, http:// rcin.org.pl/igipz/Content/711/Wa51_5330_r1989-nr148_ Prace-Geogr.pdf [dostęp 2.09.2019].
ESPON, Shrinking rural regions in Europe. Towards smart and innovative approaches to regional development challenges in depopulating rural regions, https://www.espon.eu/sites/default/files/attachments/ESPON%20Policy%20Bri ef%20on%20Shrinking%20Rural%20Regions.pdf.
EU Committee of Regions (2016), The impact of demographic change on European regions, Brussels, https://espa s.secure.europarl.europa.eu/orbis/sites/default/files/generated/document/en/Impact_demographic_change_ european_regions.pdf [dostęp 2.09.2019].
Flaga M. (2019), Model przemian demograficznych w regionach wyludniającej się Polski na przykładzie województwa lubelskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.
GUS (2018), Rocznik Demograficzny, Warszawa.
Kantor-Pietraga I. (2014), Systematyka procesu depopulacji miast na obszarze Polski od XIX do XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Katsarova I., red. (2008), Regiony wyludniające się: nowy paradygmat demograficzny i terytorialny. Studium, Parlament Europejski, Bruksela, http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/dv/pe408928_ex_/ pe408928_ex_pl.pdf [dostęp 2.09.2019].
Martinez-Fernandez C., Kubo N., Noya A., Weyman T., red. (2012), Demographic change and local development: Shrinkage, regeneration and social dynamics, OECD, Paris.
Martinez-Fernandez C., Weyman T., van Dijk J., red. (2017), Demographic Transition, Labour Markets and Regional Resilience, Springer, Cham.
Perek-Białas J., Sagan I., Stronkowski P., Szukalski P. (2017), Regional Approaches to Demographic Change in Poland, w: C. Martinez-Fernandez, T. Weyman, J. van Dijk (eds.), Demographic Transition, Labour Markets and Regional Resilience, Springer, Cham, Switzerland, s. 29–72, https:// link.springer.com/chapter/10.1007/978–3-319–63197-4_3 [dostęp 2.09.2019].
Szukalski P. (2017), Depopulacja – konsekwencje dla rynku pracy, „Rynek Pracy”, nr 1, s. 11–19, https://www.ipiss. com.pl/kwartalnik-rynek-pracy/rynekpracynr1-160‑2017 [dostęp 2.09.2019].
Szukalski P. (2019), Zmiany liczby ludności województw w latach 1998–2018, „Demografia i Gerontologia Społeczna. Biuletyn Informacyjny”, nr 1, http://hdl.handle.net/11089/ 29194 [dostęp 2.09.2019].
Śleszyński P. (2011), Oszacowanie rzeczywistej liczby ludności gmin województwa mazowieckiego z wykorzystanie danych ZUS, „Studia Demograficzne”, nr 2(160).
van Dalen H.P., Henkens K. (2011), Who fears and who welcomes population decline?, „Demographic Research”, Vol. 25, s. 437–464, DOI: 10.4054/DemRes.2011.25.13.
Wesołowska M. (2018), Wsie zanikające w Polsce. Stan, zmiany, modele rozwoju, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zarządzanie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie mieszkańców (w kontekście perspektywy finansowej 2014–2020) (2013), Kancelaria Senatu RP, Warszawa, http://senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k8/agenda/seminaria/
2013/130301/zarzadzanie_rozw_mias.pdf [dostęp 2.09.2019].
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: nauki o polityce i administracji
Krystyna Hanusik (prof., Uniwersytet Opolski)
Urszula Łangowska-Szczęśniak (prof., Uniwersytet Opolski)
EKONOMICZNE EFEKTY PROGRAMU „RODZINA 500+” W ŚWIETLE BADAŃ BUDŻETÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE (s. 16–24)
W artykule przedstawiono wyniki badań wpływu programu „Rodzina 500+” na poziom życia gospodarstw domowych w Polsce. W tym celu przeprowadzono analizę porównawczą relacji między samooceną poziomu zaspokajania podstawowych grup potrzeb a dochodami, wydatkami konsumpcyjnymi i wybranymi charakterystykami gospodarstw domowych klasyfikowanych według kryterium typu biologicznego. Porównywano sytuację gospodarstw domowych w roku 2015 i 2017, czyli w roku bezpośrednio poprzedzającym wprowadzenie programu świadczeń wychowawczych i roku, w którym świadczenie to wypłacane było już przez pełne 12 miesięcy. Analiza wykazała, że istniała silna zależność oceny własnej sytuacji ekonomicznej gospodarstw zarówno od uzyskiwanych dochodów, jak i wydatków konsumpcyjnych. Ponadto dochody z tytułu świadczenia wychowawczego istotnie wpłynęły na poprawę sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych posiadających dzieci, a w efekcie na samoocenę ich sytuacji materialnej i poziomu zaspokojenia potrzeb. W badaniach zastosowano metody analizy statystycznej. W artykule wykorzystano źródłowe dane z badań panelowych budżetów gospodarstw domowych w Polsce w roku 2015 oraz 2017, prowadzonych przez GUS.
Słowa kluczowe: gospodarstwa domowe, poziom życia gospodarstw domowych, nierówności poziomu życia, świadczenie wychowawcze
BIBLIOGRAFIA
Bywalec Cz., Rudnicki L. (2002), Konsumpcja, Warszawa.
Bywalec Cz. (2010), Konsumpcja a rozwój gospodarczy i społeczny, Warszawa.
Dąbrowska A., Janoś-Kresło M., Słaby T., Witek J. (2013), Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych, Warszawa.
Golinowska S. (1997), Polska bieda II. Kryteria – Ocena – Przeciwdziałanie, Warszawa.
Hanusik K., Łangowska-Szczęśniak U. (2013), Determinanty i przejawy wzrostu dobrobytu gospodarstw domowych w Polsce w okresie 1994–2010, w: K. Hanusik, A. Dudek (red.), Konsumpcja gospodarstw domowych w Polsce – kierunki rozwoju i ich przyczyny, Opole.
Hanusik K., Łangowska-Szczęśniak U. (2014), Determinanty poziomu i zróżnicowania dobrobytu gospodarstw domowych w Polsce w latach 2004–2012, „Studia i prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, nr 35, t. 2, Szczecin, s. 311–327.
Łangowska U. (1993), Społeczno-gospodarcze uwarunkowania konsumpcji w Polsce w latach 1970–1990 w układzie przestrzennym, Opole.
Rafalska E. (2016), Wystąpienie Elżbiety Rafalskiej, minister rodziny, pracy i polityki społecznej podczas pierwszego czytania rządowego projektu ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w dniu 9 lutego 2016 r., https://www. mpips.gov.pl/wsparcie-dla-rodzin-z-dziecmi/rodzina-500– plus/dokumenty-i-opracowania/wystąpienie-elzbiety-rafalskiej-minister-rodziny-pracy-i-polityki-spolecznej-podczaspierwszego-czytania-rzadowego-projektu-ustawy-opomocy-panstwa-w-wychowaniu-dzieci-/] [dostęp 4.09.2019].
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: ekonomia i finanse
Izabela Ostój (prof., Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach)
SKUTKI ŁĄCZENIA STUDIÓW STACJONARNYCH Z PRACĄ – STUDIUM TEORETYCZNE I WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH (s. 24–29)
Łączenie studiów stacjonarnych z pracą zarobkową stało się popularnym zjawiskiem w wielu krajach świata, w tym także w Polsce. Celem artykułu jest wieloaspektowa ocena jego skutków w różnych krajach, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki tego problemu w Polsce. Dokonano w nim przeglądu wniosków z badań przeprowadzonych na podjęty temat w różnych krajach. Przedstawiono także wyniki autorskich badań prowadzonych w latach 2014–2017 wśród studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Pozwoliły one na sformułowanie wniosków wskazujących na zagrożenia wynikające z łączenia studiów stacjonarnych z pracą w odniesieniu do wyników w nauce, zaburzenia równowagi między czasem przeznaczanym na naukę, pracę a czasem wolnym, potencjalnie zagrażającym zdrowiu. Wykazano też, że korzyści dla kapitału ludzkiego i dalszej kariery są relatywnie niewielkie i występują głównie w postaci poszerzania zasobu ogólnych kompetencji.
Słowa kluczowe: studia stacjonarne, praca studentów, kapitał ludzki
BIBLIOGRAFIA
Bachmann A., Boes S. (2014), Private transfers and college student’s decision to work, „Economics of Education Review”, Vol. 42, s. 34–42.
Beerkens M., Magi E., Lill L. (2011), University studies as a side job: causes and consequences of massive students in Estonia, „Higher Education”, Vol. 61, Issue 6, s. 679–692.
Body K.M.D., Bonnal L., Giret J.F. (2014), Does student employment really impact academic achievement? The case of France, „Applied Economics”, Vol. 46, Issue 25, s. 3061–3073.
Callender C. (2008), The impact of term-time employment on higher education students’ academic attainment and achievement, „Journal of Education Policy”, Vol. 23, Issue 4, s. 359–377.
D’Amico R. (1984), Does Employment During High School impair academic progress?, „Sociology of Education”, Vol. 57, No. 3, s. 152–164.
Davies P. (1999), Half full, not half empty. A positive look at part time higher education, „Higher Education Quarterly”, Vol. 53, Issue 2, s. 141–155.
Eurostudent VI 2016–2018. Synopsis of Indicators. Social and economic Conditions of Student Life in Europe, German Centre for Higher Education Research and Science Studies, W. Bertelsman Verlag GmbH & Co. KG.
Graf L. (2013), The Hybridization of Vocational Training and Higher Education in Austria, Germany and Switzerland, BudrichUniPress Ltd., Opladen, Berlin, Toronto.
IPiSS, e-Dialog Sp. z o.o. (2012), Raport z badań II edycji projektu Uczelnia Przyjazna Pracodawcom, Warszawa.
Jarecki W. (2010), Praca i dochody studentów, „Polityka Społeczna” nr 1, s. 21–25.
Jelonek M., Antosz P., Balcerzak-Raczyńska A. (2014), Przyszłe kadry polskiej gospodarki, PARP, Warszawa.
Kosi T., Nastav B., Susteric J. (2013), Does student employment deteriorate academic performance? The case of Slovenia, „Revija za Socjalnu Politiku”, Vol. 20, No. 3, s. 253–274.
Neyt B., Omey E., Verhaest D., Baert S. (2017), Does student work really affect educational outcomes? A review of the literature, Institute on Labor Economics, IZA DP no 11023.
Ormiston R. (2016), Does high school employment develop marketable skills?, „Journal of Labor Research”, Vol. 37, Issue 1, s. 53–68.
Ostoj I. (2018), Reasons full time students of economics in Poland undertake jobs, „Managerial Economics”, Vol. 19, No. 1, s. 117–131.
Ostoj I. (2016), Problems of polish students with gaining professional experience from the perspective of Europe 2020 strategy goals, „Economics & Sociology”, Vol. 9, No. 2, s. 279–292.
Park Y., Sptung J.M. (2013), Work-school conflict and health outcomes: beneficial resources for working college students, „Journal of Occupational Health Psychology”, Vol. 18, Issue 4, s. 384–394.
Riggert S.C., Boyle M., Petrosco J.M., Ash D., Rude-Parkins C. (2006), Student employment and higher education: empiricism and contradiction, „Review of Educational Research”, Vol. 76, No. 1, s. 63–92.
Ruhm C.J. (1997), Is high school employment consumption or investment?, „Journal of Labor Economics”, Vol. 15, No. 4, s. 735–776.
Stephenson S. (1981), In-school labor force status and adult wage rates of young men, „Applied Economics”, Vol. 13, Issue 3, s. 279–302.
Triventi M. (2014), Does working during higher education affect students’ academic progression?, „Economics of Education Review”, Vol. 41, s. 1–13.
Tur-Sinai A., Romanov D., Zussman N. (2017), The true effect of students’ employment on the duration of studies, „Applied Economics”, Vol. 49, Issue 33, s. 3328–3340.
Yanbarisova D.M. (2015), The effects of student employment on academic performance in Tatarstan higher education institutions, „Russian Education and Society”, Vol. 57, Issue 6, s. 459–482.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: ekonomia i finanse
Angelika Kleszczewska-Albińska (dr, Uniwersytet Opolski)
Joanna Huć (mgr, Uniwersytet Opolski)
SAMOTNOŚĆ I RELACJE SPOŁECZNE U OSÓB POWYŻEJ 60. ROKU ŻYCIA (s. 30–37)
Celem badania była analiza czynników wpływających na poczucie samotności u osób po 60 roku życia. Sprawdzono: (1) czy osoby po 60. roku życia mieszkające w domach wielopokoleniowych będą różnić się istotnie pod względem poczucia samotności w porównaniu z osobami z innych grup; (2) czy istnieje współzależność między liczbą domowników/osób w otoczeniu respondenta a jego poziomem samotności; (3) czy istnieje współzależność między wiekiem osób badanych a natężeniem poczucia samotności; (4) czy natężenie poziomu samotności różni się w zależności od płci; (5) czy natężenie poziomu samotności różni się w zależności od zaangażowania (lub jego braku) w wykonywanie aktywności dodatkowych. Badanie miało charakter ankietowy. Do pomiaru natężenia poczucia samotności wykorzystano Skalę Samotności. Dowiedziono, że najbardziej samotni czują się mieszkańcy domów wielopokoleniowych i osoby przebywające w domach spokojnej starości. Najmniej samotne czują się osoby samodzielnie zamieszkujące na osiedlach. Im więcej ludzi znajduje się w otoczeniu osób po 60. roku życia, tym bardziej czują się oni samotni. Poczucie samotności nie ma związku z wiekiem respondentów. Wyższe, w porównaniu z mężczyznami, poczucie samotności deklarują kobiety. Osoby aktywne czują się istotnie mniej samotne w porównaniu z osobami niezaangażowanymi w dodatkowe aktywności. Warto zachęcać osoby po 60. roku życia do samodzielnego mieszkania w otoczeniu innych osób na osiedlach. Dobrym rozwiązaniem jest włączanie tych osób w działalność różnorodnych grup formalnych i nieformalnych. Szczególną uwagę warto poświęcić kobietom po 60. roku życia, które deklarują wyższy poziom poczucia samotności niż mężczyźni.
Słowa kluczowe: poczucie samotności, relacje społeczne, osoby po 60. roku życia, psychologia
BIBLIOGRAFIA
Alpass F.M., Neville S. (2003), Loneliness, health and depression in older males, „Aging & Mental Health”, Vol. 7, No. 3, s. 212–216.
Barker H.R., Griffiths P., Mesa-Eguiagaray I., Pickering R., Gould L., Bridges J. (2016), Quantity and quality of interaction between staff and older patients in UK hospital wards: A descriptive study, „International Journal of Nursing Studies”, Vol. 62, s. 100–107.
Bowling A., Stafford M. (2007), How do objective and subjective assessments of neighbourhood influence social and physical functioning in older age? Findings from a British survey of ageing, „Social Science and Medicine”, Vol. 64, s. 2533–2549.
Burzyńska M., Pikala M., Kondak K., Maniecka-Bryła I. (2017), Jakość życia osób starszych korzystających z pomocy instytucjonalnej, „Acta Universitas Lodzensis. Folia Oeconomica”, No. 3, s. 131–145.
Cacioppo J.T., Cacioppo S. (2014), Social relationships and health. The toxic effects of perceived social isolation, „Social and Personality Psychology Compass”, Vol. 8, No. 2, s. 58–72.
Cacioppo J.T., Cacioppo S. (2018a), The growing problem of loneliness, „Lancet”, Vol. 391(10119), s. 426.
Cacioppo J.T., Cacioppo S. (2018b), Loneliness in the modern age: an evolutionary theory of loneliness (ETL), „Advances in Experimental Social Psychology”, Vol. 58, s. 127–197.
Cacioppo S., Grippo A.J., London S., Goossens L., Cacioppo J.T. (2015), Loneliness: Clinical import and interventions, „Perspectives on Psychological Science”, Vol. 10(2), s. 238–249.
Cacioppo J.T., Hawkley L.C. (2009), Perceived social isolation and cognition, „Trends in Cognitive Sciences”, Vol. 13(10), s. 447–454.
Cacioppo J.T., Hawkley L.C., Thisted R.A. (2010), Perceived social isolation makes me sad: 5-year cross-lagged analyses of loneliness and depressive symptomatology in the Chicago health, aging, and social relations study, „Psychology and Aging”, Vol. 2, s. 453–263.
Calastri C., Hess S., Daly A., Maness M., Kowald M., Axhausen K. (2017), Modelling contact mode and frequency of interactions with social network members using the multiple discrete-continuous extreme value model, „Transportation Research Part C: Emerging Technologies”, Vol. 76, s. 16–34.
Chodkiewicz J., Świątkowska M. (2007), Poczucie osamotnienia a wsparcie społeczne i zadowolenie z życia u mężczyzn uzależnionych od alkoholu, „Acta Universitatis Lodziensis Folia Psychologica”, No. 11, s. 81–95.
Conoley C.W., Garber R.A. (1985), Effects of reframing and selfcontrol directives on loneliness, depression, and controllability, „Journal of Counseling Psychology”, Vol. 32(1), s. 139–142.
Czapiński J. (2005), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
De Jong Gierveld J., Kamphuis F. (1985), The development of a Rasch-type loneliness scale, „Applied Psychology Measures”, No. 9, s. 289–299.
Domeracki P., Trybulski W. (2006), Zrozumieć samotność. Studium interdyscyplinarne, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Dubas E. (2000), Edukacja dorosłych w sytuacji samotności i osamotnienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Głębocka A., Szarzyńska M. (2005), Wsparcie społeczne a jakość życia ludzi starszych, „Gerontologia Polska”, No. 13, Issue 4, s. 255–259.
Gouveia O.M.R., Matos A.D., Schouten M.J. (2016), Social networks and quality of life of elderly persons: a review and critical analysis of literature, „Revista Brasileira de Geriatria e Gerontologia”, Vol. 19(6), s. 1030–1040.
Grygiel P., Humenny G., Rębisz S., Świtaj P., Sikorska-Grygiel J. (2012), Validating the Polish adaptation of the 11-item De Jong Gierveld Loneliness Scale, „European Journal of Psychological Assessment”, No. 29, Issue 2, s. 1–11.
Halicki J. (2005), Pomyślne starzenie jako jedna z kluczowych kategorii późnej dorosłości, w: E. Dubas (red.), Człowiek dorosły istota (nie)znana?, Wydawnictwo Naukowe Novum, Łódź-Płock, s. 165–173.
Hawkley L.C., Cacioppo J.T. (2010), Loneliness matters: A theoretical and empirical review of consequences and mechanisms, „Annals of Behavioral Medicine”, No. 40, s. 218–227.
Hawkley L.C., Hughes M.E., Waite L.J., Masi C.M., Thisted R.A., Cacioppo J.T. (2008), From social structural factors to perceptions of relationship quality and loneliness: the Chicago health, aging, and social relations study, „Journal of Gerontology: Social Sciences”, Vol. 63, s. 375–384.
Kaleta K., Mróz J. (2013), Struktura relacji w rodzinie pochodzenia a poczucie wsparcia i osamotnienia, „Społeczeństwo i Rodzina”, No. 35, Issue 2, s. 80–95.
Kearns A., Whitley E., Tannahill C., Ellaway A. (2015), ‘Lonesome town’? Is loneliness associated with the residential environment, including housing and neighbourhood factors?, „Journal of Community Psychology”, Vol. 43, s. 849–867.
Kemperman A., van den Berg P., Weijs-Perrée M., Uijtdewillegen K. (2019), Loneliness of older adults: Social network and the living environment, „International Journal of Environmental Research and Public Health”, Vol. 16, s. 406; doi:10.3390/ijerph16030406.
Lauder W., Sharkey S., Mummery K. (2004), A community survey of loneliness, „Journal of Advanced Nursing”, Vol. 46, No. 1, s. 88–94.
Luo Y., Waite L.J. (2014), Loneliness and mortality among older adults in China, „The Journals of Gerontology”, Vol. 4, s. 633–645.
Masi C.M., Chen H., Hawkley L.C., Cacioppo J.T. (2011), A meta-analysis of interventions to reduce loneliness, „Personality and Social Psychology Reviev”, Vol. 15, No. 3; doi:10.1177/1088868310377394.
Moorer P., Suurmeijer T.P.B.M. (2001), The effects of neighbourhoods on size of social network of the elderly and loneliness: A multilevel approach, „Urban Studies”, Vol. 38, s. 105–118.
Olejniczak P. (2013), Wsparcie społeczne i jego znaczenie dla osób starszych, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, No. 3, Issue 2, s. 183–188.
Park N.S., Jang Y., Lee B.S., Haley W.E., Chiriboga D.A. (2013), The mediating role of loneliness in the relation between social engagement and depressive symptoms among older Korean Americans: do men and women differ?, „The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences”, Vol. 68(2), s. 193–201.
Pikhartova J., Bowling A., Victor C. (2016), Is loneliness in later life a self-fulfilling prophecy?, „Aging and Mental Health”, Vol. 5, s. 543–549.
Pinquart M., Sörensen S. (2000), Influences of socioeconomic status, social network, and competence on subjective well-being in later life: A meta-analysis, „Psychology and Aging”, Vol. 15, No. 2, s. 187–224.
Pinquart M., Sörensen S. (2001), Influences on loneliness in older adults: A meta-analysis, „Basic and Applied Social Psychology”, Vol. 23, No. 4, s. 245–266.
Portacolone E. (2018), Structural factors of elders’ isolation in a high-crime neighborhood: An in-depth perspective, „Public Policy And Aging Report”, Vol. 27(4), s. 152–155.
Portacolone E., Perissinotto C.M., Yeh J., Greysen S.R. (2018), “I feel trapped”: The tension between personal and structural factors of social isolation and the desire for social integration among older residents of a high-crime neighborhood, „The Gerontologist”, Vol. 58, No. 1, s. 79–88.
Rains S.A., Brunner S.R., Oman K. (2014), Self-disclosure and new communication technologies: The implications of receiving superficial self-disclosures from friends, „Journal of Social and Personal Relationships”, Vol. 33, No. 1, s. 42–61.
Rembowski J. (1992), Samotność, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Richard A., Rohrmann S., Vandeleur C.L., Schmid M., Barth J., Eichholzer M. (2017), Loneliness is adversely associated with physical and mental health and lifestyle factors: Results from a Swiss national survey, „PLoS One”, 7: e0181442; DOI:10.1371 / journal.pone.0181442.
Rico-Uribe L.A., Caballero F., Olaya B., Tobiasz-Adamczyk B., Koskinen S., Leonardi M., Haro J.M., Chatterji S., Ayuso-Mateos J.L., Miret M. (2016), Loneliness, social networks, and health. A cross-sectional study in three countries, „PLoS One”, 1:e0145264; DOI: 10.1371 / journal.pone.0145264.
Rosen D., Surprenant C. (1998), Evaluating relationships: are satisfaction and quality enough?, „International Journal of Service Industry Management”, Vol. 9, No. 2, s. 103–125.
Scharf T., De Jong-Gierveld J. (2008), Loneliness in urban neighbourhoods: An Anglo-Dutch comparison, „European Journal of Ageing”, Vol. 5, s. 103–115.
Schirmer W. Michailakis D. (2016), Loneliness among the elderly as a social problem: The perspectives of medicine, religion and economy, „Ageing & Society”, Vol. 36, No. 8, s. 1559–1579.
Schrempft S., Jackowska M., Hamer M., Steptoe A. (2019), Associations between social isolation, loneliness, and objective physical activity in older men and women, „BCM Public Health”, Vol. 19, s. 74.
Sęk H. (2001), O wieloznacznych funkcjach wsparcia społecznego, w: L. Cierpiałkowska, H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna i psychologia zdrowia, Wydawnictwo Humaniora, Poznań, s. 13–33.
Stochmiałek J. (2005) Samotność oraz starość w świecie koncepcji jakości życia, w. J. Twardowska-Rajewska (red.), Przeciw samotności, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 29–45.
Stefaniak-Hrycko A. (2006), Stare kobiety: problemy z rolą i tożsamością, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 202–210.
Świtoń A., Wnuk A. (2015), Samotność w obliczu niesprawności osób starszych, „Geriatria”, nr 9, s. 243–249.
Teh J.K.L., Tey N.P., Ng S.T. (2014), Family support and loneliness among older persons in multiethnic Malaysia, „The Scientific World Journal”.
Theeke L.A. (2010), Sociodemographic and health-related risks for loneliness and outcome differences by loneliness status in a sample of U.S. older adult, „Research in Gerontological Nursing”, Vol. 2, s. 113–125.
Trybusińska D., Saracen A. (2019), Loneliness in the context of quality of life of nursing home residents, „De Gruyter Open Med.”, Vol. 14, s. 354–361.
Trzop B. (2013), Dojrzałe, spełnione, niezależne…? Kobiety 50+ w socjologicznym zwierciadle, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
Trzop B. (2016), W poszukiwaniu dojrzałej tożsamości: Kim są kobiety i mężczyźni 50+ we współczesnym społeczeństwie polskim?, „Rocznik Lubuski”, Vol. 42(1), s. 261–275.
Vakili M., Mirzaei M., Modarresi M. (2017), Loneliness and its related factors among elderly people in Yazd, „Elderly Health Journal”, Vol. 3, No. 1, s. 10–15.
VanderWeele T.J., Hawkley L.C., Cacioppo J.T. (2012), On the reciprocal association between loneliness and subjective well-being, „American Journal of Epidemiology”, Vol. 176(9), s. 777–784.
Wyka J., Biernat J., Zabłocka K. (2009), Żywienie ludzi starszych, Instytut Psychologii Zdrowia, Wrocław.
Yalom I. D. (2008a), Staring at the Sun: overcoming the terror of death, Jossey-Bass, San Francisco, CA.
Yalom, I.D. (2008b). Psychoterapia egzystencjalna, Instytut Psychologii Zdrowia PTP, Warszawa.
Yalom I.D. (2014), Mama i sens życia, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
Yang H., Bath P. (2018), Predictors of loneliness among older men and women in England, „Journal of Epidemiology and Community Health”, Vol. 72 (Supplement 1), A60–A60.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: psychologia
Piotr Kurowski (dr, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych)
MINIMUM SOCJALNE W II KWARTALE 2019 R. (s. 38–39)
Artykuł prezentuje szacunki minimum socjalnego w II kwartale 2019 r. W okresie tym wartości minimum socjalnego rosły w szybszym tempie niż poziom inflacji. Głównym czynnikiem wyższej dynamiki koszyków był wzrost cen żywności, który został wzmocniony przez tegoroczną suszę.
Słowa kluczowe: minimum socjalne, ubóstwo, koszty utrzymania
BIBLIOGRAFIA
Deniszczuk L., Kurowski P., Styrc M. (2007), Progi minimalnej konsumpcji gospodarstw domowych wyznaczane metodą potrzeb podstawowych. Rodzaje, oszacowania i zastosowania polityce społecznej, IPiSS, Warszawa.
Deniszczuk L., Sajkiewicz B. (1997), Kategoria minimum socjalnego, w: S. Golinowska (red.), Polska bieda II. Kryteria – Ocena – Przeciwdziałanie, IPiSS, Warszawa.
Golinowska S. (1997), Polska bieda II. Kryteria – Ocena – Przeciwdziałanie, IPiSS, Warszawa.
Golinowska S. (2018), O polskiej biedzie w latach 1990–2015. Definicje, miary, wyniki, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
GUS (2019), Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju w sierpniu 2019 r., Warszawa.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: nauki o polityce i administracji
Social Policy
Table of Contents No 10/2019
RISK OF POVERTY AND SOCIAL INCLUSION IN THE EUROPEAN UNION IN A CONTEXT OF EUROPE 2020 STRATEGY GOALS – Wojciech Bąba
DEPOPULATION AND ITS SELECTED CONSEQUENCES FOR SOCIAL POLICY AT LOCAL LEVEL – Piotr Szukalski
IMPACT OF THE “FAMILY 500 PLUS” PROGRAM ON THE LIVING STANDARDS OF HOUSEHOLDS BRINGING UP CHILDREN AND THEIR SELF-ESTEEM (ON THE EXAMPLE OF POLAND IN 2016) – Krystyna Hanusik, Urszula Łangowska-Szczęśniak
FROM RESEARCH AND STUDIES
THE CONSEQUENCES OF COMBINING FULL-TIME STUDYING WITH EMPLOYMENT – A THEORETICAL REVIEW AND SURVEY RESULTS – Izabela Ostoj
SENSE OF LONELINESS AND SOCIAL RELATIONS IN PEOPLE OVER 60 YEARS OF AGE – Angelika Kleszczewska-Albińska, Joanna Huć
ESTIMATES OF SOCIAL MINIMUM BASKETS FOR THE SECOND QUARTER OF 2019 – Piotr Kurowski
BOOK REVIEWS
Małgorzata Kostrzyńska, THE PROCESS OF ASSOCIATION FORMING OF “THE EXCLUDED”. EXAMPLE OF HOMELESSNESS – Reviewed by Małgorzata Potoczna
DIARY OF SOCIAL POLICY
Wojciech Bąba (PhD, Cracow University of Economics)
RISK OF POVERTY AND SOCIAL INCLUSION IN THE EUROPEAN UNION IN A CONTEXT OF EUROPE 2020 STRATEGY GOALS (p. 1–10)
The goal of the article was an analysis of current execution level concerning the goal of Europe 2020 Strategy in the field of poverty and social exclusion and also an assessment of possibility of achieving this goal by 2020. In both these tasks values of At Risk of Poverty or Social Exclusion (AROPE) indicator and its three components were utilized. The analysis of AROPE’s values allowed to identify countries with biggest reduction of indicator’s values between 2008 and 2018 (Poland, Bulgaria and Romania), and also biggest increase of these (Luxembourg). The prognosis of AROPE’s values in EU member states in 2020, performed via extrapolation of real values of this indicator in the 2008–2018 period allowed to draw a conclusion, that the goal of Europe 2020 Strategy in the field of poverty and social inclusion will be reached by year 2020.
Key words: poverty, social inclusion, European Union, Europe 2020
Piotr Szukalski (Professor, University of Lodz)
DEPOPULATION AND ITS SELECTED CONSEQUENCES FOR SOCIAL POLICY AT LOCAL LEVEL (p. 10–15)
Since 1960s bigger and bigger part of Poland depopulates. Shrinking population was initially problem of peripheral rural areas concerning the smallest villages. Over time depopulation was experienced by majority of rural areas and by larger and larger towns. The last projection made by the Statistics Poland (GUS) expands the depopulation to majority of local communities in the years to come. Shrinking population is related to many economic and social consequences which affect social vitality of a depopulated area, shaping scale and thematic scope of emerging social problems and ability of local communities to solve them. The article has 3 specific aims: 1) information on specificity of depopulation in Poland, 2) presentation of crucial social problems related to shrinking populations, and 3) information on potential measures reducing the problems.
Key words: depopulation, population shrinkage, local consequences, local social policy
Krystyna Hanusik (Professor, Opole University)
Urszula Łangowska-Szczęśniak (Professor, Opole University)
IMPACT OF THE „FAMILY 500 PLUS” PROGRAM ON THE LIVING STANDARDS OF HOUSEHOLDS BRINGING UP CHILDREN AND THEIR SELF_ESTEEM (ON THE EXAMPLE OF POLAND IN 2016) (p. 16–24)
The article presents the results of household surveys in Poland regarding selected conditions for the households self-esteem of theirs financial situation. In particular, the childcare benefit implemented in April 2016 under the “Family 500+” program was included. In the paper a comparative analysis of the relationship between self-esteem and income, consumption expenditure and selected characteristics of farms belonging to the group of raising children was conducted. The analysis showed that there is a strong dependence of the assessment of the own economic situation of households on both the obtained income and consumer spending. Income from parental benefit proved to be an important factor in improving the socio-economic situation of households with children, and as a result it influenced the self-assessment of their financial situation. The increased income of this group of households, to a small extent, affected the change in the structure of consumer spending. The methods of statistical analysis were used in the research. There were used data from panel surveys of households budgets in Poland in 2015 and 2017 conducted by the Central Statistical Office in Warsaw.
Key words: households, households’ living standards, inequalities in living standards, educational services
Izabela Ostój (Professor, University of Economics in Katowice)
THE CONSEQUENCES OF COMBINING FULL-TIME STUDYING WITH EMPLOYMENT – A THEORETICAL REVIEW AND SURVEY RESULTS (p. 24–29)
Combining full-time studying with gainful employment has become popular in many countries, including Poland. The article aims to present a multi-faceted evaluation of its consequences in different countries, with a particular focus on Poland. It reviews the results of a number of relevant studies from different countries and presents the results of the author’s own survey conducted among the students of the University of Economics in Katowice in the years 2014–2017. The survey results allowed for the formulation of conclusions identifying the threats arising from full-time studies combined with employment, for example the effect work has on student performance or imbalance between studying time and free time, which may have an adverse influence on a student’s health. Finally, the author argues that benefits for human capital and a future career are relatively insignificant and consist mainly in improved general competencies
Key words: full-time studies, student employment, human capital
Andżelika Kleszczewska-Albińska (PhD, Universitas Opoliensis)
Joanna Huć (Master, Universitas Opoliensis)
SENSE OF LONELINESS AND SOCIAL RELATIONS IN PEOPLE OVER 60 YEARS OF AGE (p. 30–37)
The aim of the study was to analyze factors influencing sense of loneliness in people over 60 years of age. It was verified: (1) whether respondents over 60 years of age living in multigenerational homes differ from people from other groups in their level of loneliness; (2) are there any relationships between number of people in the household and the level of loneliness of respondents; (3) is there a relationship between age of respondents and their sense of loneliness; (4) whether the level of loneliness differs between men and women; (5) whether the level of loneliness differs between active and non-active respondents. It was survey study. The level of loneliness was measured with Loneliness Scale. The most lonely are people living in multigenerational homes, and in an elderly homes. The least lonely are people living by themselves in housing developments. More the people around person over 60 years of age, higher the level of loneliness they declare. The level of loneliness is independent from the age of respondents. Women declare higher level of loneliness in comparison to men. Active people are less lonely in comparison to people uncommitted in additional activities. It is worth to encourage people over 60 years of age to live independently but close to other people in housing developments. It is good to include people over 60 in activities of formal and informal groups. Particular emphasis should be put on lonely women over 60, since they declare higher level of loneliness than men.
Key words: sense of loneliness, social relations, people over 60 years of age, psychology
Piotr Kurowski (PhD, Institute of Labour and Social Studies)
ESTIMATES OF SOCIAL MINIMUM BASKETS FOR SECOND QUARTERS OF 2019 (p. 38–39)
The article presents estimates of social minimum baskets – defined as a model allowing the minimum level for social integration of households – in the second quarter of 2019. The values of the social minimum have been growing at a faster rate than the inflation rate. The main factor of higher dynamics of baskets was the increase in food prices, which was reinforced by this year’s drought
Key words: social minimum, poverty, living costs
« powrót
