Nr 2 (539) 2019
Spis treści 2/2019
RODZINNA PIECZA ZASTĘPCZA – FUNKCJONOWANIE I PRZEMIANY
OD REDAKTORA TEMATYCZNEGO NUMERU – Marta Danecka
RODZINA ZASTĘPCZA JAKO ŚRODOWISKO OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE – WYBRANE ASPEKTY SPOŁECZNO-PRAWNE – Józefa Matejek
DYNAMIKA PRZEMIAN INSTYTUCJI PIECZY ZASTĘPCZEJ W POLSCE – Rafał Pląsek
EFEKTY ZMIAN W SYSTEMIE PIECZY ZASTĘPCZEJ W LATACH 2012–2017 – Maria Kolankiewicz
FUNKCJE RODZINY W BADANIACH PIECZY ZASTĘPCZEJ – Adam Kęska
RODZINY ZASTĘPCZE JAKO USŁUGA: NARRACJA USŁUGOWA I JEJ SPOŁECZNE KONSEKWENCJE – Mariola Racław
PROFESJONALIZACJA RODZINNEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ – PRZESŁANKI I BARIERY – Agata Skalec
MAKE A DIFFERENCE: DZIECKO W BRYTYJSKIEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ – Joanna Mirosław
BEZPIECZEŃSTWO DZIECKA PONAD WSZYSTKO, CZYLI RODZINNA PIECZA ZASTĘPCZA W NIEMCZECH – Marta Danecka
NOWOŚCI WYDAWNICZE IPISS
DIARIUSZ POLITYKI SPOŁECZNEJ
Marta Danecka (prof., Instytut Studiów Politycznych PAN)
OD REDAKTORA TEMATYCZNEGO NUMERU (s. 1)
Numer „Polityki Społecznej”, który oddajemy w Państwa ręce, w całości poświęcony jest tematowi rodzinnej pieczy zastępczej. Dla polityki społecznej to szczególnie ważny obszar działania, ponieważ dotyczy bezpieczeństwa dzieci i form pomocy społecznej oferowanych rodzinom w kryzysie. Stosowane rozwiązania, w tym piecza zastępcza, powinny prowadzić do zażegnania sytuacji kryzysowej, poprawy warunków życiowych, ograniczania marginalizacji, przełamywania barier rozwojowych i edukacyjnych. Temat jest aktualny, ponieważ system pieczy zastępczej przeżywa obecnie głęboką reformę instytucjonalną. Wymaga to między innymi zrozumienia idei rodzicielstwa zastępczego oraz dużego zaangażowania społecznego. Celem tego numeru jest zwrócenie szczególnej uwagi na problemy systemu pieczy zastępczej i jego skutki społeczne z perspektywy polityki społecznej, socjologii i pedagogiki.
Numer rozpoczyna prezentacja podstawowych regulacji prawnych i instytucjonalnych dotyczących funkcjonowania pieczy zastępczej oraz aspektów społecznych rodzicielstwa zastępczego jako środowiska opiekuńczo-wychowawczego.
Następnie zaprezentowano istotne aspekty przemian pieczy zastępczej w Polsce na przestrzeni stu lat z wykorzystaniem koncepcji trajektorii rozwojowych (path dependence). Zauważono, że w każdym z okresów analizy (II RP, PRL, III RP) dynamika rozwoju instytucji była w wielu aspektach zbliżona: zmierzała od instytucjonalnych do rodzinnych form pieczy zastępczej.
Na podstawie ogólnopolskich informacji statystycznych dokonano analizy efektów zmian w latach 2012–2017. W artykule odniesiono się do najważniejszych założeń ustawy: wzmocnienia pracy z rodziną w środowisku, ograniczenia liczby dzieci będących pod nadzorem sądów i umieszczonych w różnych formach pieczy zastępczej oraz usamodzielniania młodych dorosłych.
Wyniki analizy funkcji rodziny i ich dostosowanie do sytuacji dziecka znajdującego się w pieczy zastępczej są tematem kolejnego artykułu. Autor przedstawia w nim wyniki badań terenowych i na ich podstawie prezentuje nową klasyfikację funkcji rodziny.
Zagadnienie rodzicielstwa zastępczego rozumianego jako zorientowana na osobę usługa społeczna jest kolejnym tematem zeszytu. Uwzględniono obserwowany w krajach rozwiniętych kontekst „kryzysu rodzin zastępczych” oraz odwołano się do koncepcji children’s services i children’s spaces. Podjęto tu temat podmiotowości i praw dziecka.
Profesjonalizacja pieczy zastępczej ukazana jest jako proces niezbędny dla nowoczesnej i efektywnej pomocy rodzinom w kryzysie. Napotyka on jednak wiele barier rozwoju zarówno w Polsce, jak i w innych krajach. Artykuł prezentuje dane na temat skali zawodowego rodzicielstwa zastępczego w Polsce i zapotrzebowania wynikającego z procesu deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej w naszym kraju.
Na zakończenie prezentujemy dwa artykuły dotyczące zagranicznych rozwiązań w zakresie rodzinnej pieczy zastępczej. Zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w Niemczech piecza zastępcza zbudowana jest wokół kluczowych wartości – potrzeb dziecka, jego dobra i bezpieczeństwa. Realizowana jest przede wszystkim przez zawodowe rodziny zastępcze, które mają silną pozycję jako element w systemie wsparcia.
Mamy nadzieję, że zaprezentowane w niniejszym numerze „Polityki Społecznej” teksty staną się ważnym głosem w dyskusji oraz będą inspiracją do nowych badań i wymiany doświadczeń.
Józefa Matejek (dr, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie)
RODZINA ZASTĘPCZA JAKO ŚRODOWISKO OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE – WYBRANE ASPEKTY SPOŁECZNO-PRAWNE (s. 2–7)
Pojawiające się w rodzinie problemy w zakresie właściwego wywiązywania się z realizacji podstawowych funkcji rodzicielskich stwarzają potrzebę zabezpieczenia wychowania dzieci w środowisku pieczy zastępczej. Rodziny zastępcze są od lat praktykowaną formą zapewniania opieki i wychowania dzieciom opuszczonym i osieroconym. Bieżąca troska rodziców o dziecko i jego wychowanie stanowi istotę funkcjonowania rodziny zastępczej, która – mimo zmieniających się warunków społecznych, ekonomicznych oraz regulacji prawnych – jest trwałą i cenioną formą opieki dla dzieci i młodzieży. W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące funkcjonowania rodziny zastępczej jako środowiska opiekuńczo-wychowawczego, rodzaje rodzin zastępczych, aspekty prawno-organizacyjne tej formy opieki, świadczenia, jakie otrzymuje, a także jej zadania i rolę, jaką spełnia w systemie pieczy zastępczej.
Słowa kluczowe: rodzina zastępcza, dziecko, opieka
BIBLIOGRAFIA
Andrzejewski M. (1999), Prawna ochrona rodziny, WSiP, Warszawa.
Domaradzki P., Krzyszkowski J. (2016), Wsparcie dziecka w rodzinie i pieczy zastępczej. Ujęcie praktyczne, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Jamrożek M., Matyjas B. (2006), Rodzina zastępcza, w: E. Różycka (red.), Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 5, Warszawa, s. 386–389.
Jamrożek M. (1994), Rodzina zastępcza jako środowisko wychowawcze: (diagnoza, propozycje modyfikacji oraz wariantów zastosowań), „Kieleckie Studia Pedagogiczne i Psychologiczne”, t. 9, s. 117–127.
Kawula S., Brągiel J., Janke A. (1997), Pedagogika rodziny, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Kelm A. (1993), Ocena funkcjonowania rodzin zastępczych. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 3, s. 109–115.
Kępski Cz.(1985), Rodziny zastępcze w województwie lubelskim „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 1985, nr 2, s. 77–82.
Kusio U. (1998), Rodzina zastępcza jako środowisko wychowawcze. Studium socjologiczne na przykładzie Lublina, UMCS, Lublin.
Łuczyński A. (2008), Dzieci w rodzinach zastępczych i dysfunkcjonalnych, KUL, Lublin.
Matejek J. (2008), Działalność ośrodków adopcyjno-opiekuńczych w procesie przygotowania i wspierania rodzin zastępczych, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków.
Patryka A. (1972), Wybrane problemy pracy opiekuńczo-wychowawczej rodzin zastępczych, „Biuletyn TWP” nr 2.
Piotrowska J. (1980), Diagnoza społeczna dziecka na tle rodziny na przykładzie rodzin zastępczych, w: I. Lepalczyk, E. Marynowicz-Hetka (red.), Pedagogika opiekuńcza, Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych, Łódź.
NIK (2011), Funkcjonowanie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz ich współdziałanie z innymi instytucjami na rzecz powrotu dzieci do wychowania w rodzinie, raport, Warszawa.
NIK (2017), Działania powiatów w zakresie tworzenia i wsparcia rodzin zastępczych, raport, Warszawa.
Różańska E., Tynelski A. (1981), Rodzina zastępcza jako forma opieki nad dzieckiem, WSP, Kielce.
Ruszkowska M. (2013a), Rodzina zastępcza jako środowisko opiekuńczo–wychowawcze, CRZL, Warszawa.
Ruszkowska M. (2013b) Diagnoza rodzin zastępczych w obliczu dylematów współczesności, CRZL, Warszawa.
Safjan M. (1983), Osamotnione dzieci. Rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka, Warszawa.
Sługocki C.(1979), Rodziny zastępcze w Gorzowskim, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 5.
Tyszka Z. (1991), Z metodologii badań socjologicznych nad rodziną, Poznań.
Winogrodzka L. (2007), Rodziny zastępcze i ich dzieci, UMCS, Lublin.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: pedagogika
Rafał Pląsek (mgr, Instytut Studiów Politycznych PAN)DYNAMIKA PRZEMIAN INSTYTUCJI PIECZY ZASTĘPCZEJ W POLSCE (s. 7–11)
W artykule przedstawione zostały główne aspekty przemian pieczy zastępczej w Polsce. Zastosowane podejście badawcze, skupione na instytucjonalnych aspektach rozwoju systemu, inspirowane jest założeniami koncepcji trajektorii rozwojowych (path dependence). W konsekwencji w każdym z okresów analizy (II RP, PRL, III RP) szczególną uwagę poświęcono m.in. sytuacji wyjściowej, będącej podstawą dla dalszego rozwoju instytucji. Autor zauważa, że dynamika rozwoju instytucji w każdym z analizowanych okresów była w wielu aspektach zbliżona: konsekwentnie zmierzała od instytucjonalnych do rodzinnych form pieczy zastępczej.
Słowa kluczowe: opieka zastępcza, piecza zastępcza, historia pomocy społecznej w Polsce, trajektorie rozwojowe
BIBLIOGRAFIA
Andrzejewski M. (2012), Ewolucja pieczy zastępczej przez pryzmat nowych regulacji prawnych, „Teologia i Moralność”, t. 12, s. 105–125.
Arthur W.B. (1994), Increasing Returns and Path Dependence in the Economy, University of Michigan Press, Michigan.
Babicki Cz. (1937), Formy opieki społecznej, „Opiekun społeczny”, nr 3(6), s. 2–5.
Bitner M., Luberadzka-Gruca J., Wojtasińska E., Skalec A., Kulig B., Kwaśniewska-Sadowska A., Iwanowski D. (2018), Postępy deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej, raport, WiseEuropa, Warszawa.
Bornstein-Łychowska M., red. (1935), Polityka społeczna państwa Polskiego 1918–1935, Ministerstwo Opieki Społecznej, Warszawa.
Brenk M. (2017), Wychowanie socjalistyczne w domach dziecka w pierwszych latach Polski Ludowej (1944–1953), w: M. Nawrot-Borowska, D. Zając (red.), Dziecko i dzieciństwo. Wybrane konteksty badań, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, s. 105–113.
Brenk M., Chaczko K., Pląsek R. (2018), Organizacja pomocy społecznej w Polsce 1918–2018, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Dahl M. (2010), Wpływ transformacji ekonomicznej na sferę społeczną w Polsce po 1989 roku, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” nr 2(29), s. 28–43.
David P. (1985), Clio and the Economics of QWERTY, „American Economic Review”, Vol. 75, No. 2, s. 332–337.
Dzionek-Kozłowska J. (2010), Rynek versus państwo w świetle dyskusji o path dependence, „Ekonomia i Prawo”, nr 6, s. 87–99.
Dzionek-Kozłowska J. (2009), Transformacja ustrojowa z perspektywy koncepcji path dependence, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 74, s. 214–217.
Górniak K. (2016), (Nie)Moc pomocy. O niektórych formach współczesnej dobroczynności, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Grata P. (2014), Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej, w: J. Żarnowski (red.), Metamorfozy społeczne. Państwo i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, IH PAN, Warszawa, s. 189–220.
GUS (1927), Pierwszy powszechny spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 r., Warszawa.
GUS (1932), Mały rocznik statystyczny, Warszawa.
GUS (1939), Mały rocznik statystyczny, Warszawa.
GUS (1950), Rocznik statystyczny, Warszawa.
GUS (1976), Rocznik statystyczny, Warszawa.
GUS (1984), Rocznik statystyczny, Warszawa.
GUS (1991), Rocznik statystyczny, Warszawa.
GUS (1999), Rocznik statystyczny, Warszawa.
GUS (2001), Rocznik statystyczny, Warszawa.
Hejnicka-Bezwińska T. (2015), Praktyka edukacyjna w warunkach zmiany kulturowej, PWN, Warszawa.
Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2013 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, (2014), Warszawa.
Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2017 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (2018), Warszawa.
Jaroszewska E., Wieczorek M. (2016), Przemiany starych miast przemysłowych w kontekście koncepcji zależności od ścieżki (path dependence). Przykład Saint-Étienne i Wałbrzycha, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, nr 32, s. 107–122.
Kolankiewicz M. (2006), Zapiski o instytucjonalnej opiece nad dziećmi, „Dziecko krzywdzone”, nr 4(5), s. 6–35.
Krakowski B. (1925), Stan opieki nad dziećmi w Polsce i najpilniejsze w tej dziedzinie potrzeby, „Opieka nad dzieckiem, nr 4, s. 155–168.
Łakoma S. (2014), Instytucja rodzin zastępczych w prawie administracyjnym, Head Republic, Łódź.
MPiPS (2015), Dane statystyczne dotyczące rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych na koniec 2015 r., Warszawa.
Ogólnoeuropejskie wytyczne dotyczące przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności (2012), Europejska Grupa Ekspertów ds. Przejścia od Opieki Instytucjonalnej do Opieki świadczonej na poziomie Lokalnych Społeczności, listopad, Bruksela.
Pląsek R. (2018), Opieka zastępcza w międzywojennej Polsce, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, Nr 7(572), s. 52–60.
Racław M. (2017), Zinstrumentalizowane rodzicielstwo. Rodziny zastępcze – między usługą a odruchem serca. Perspektywa socjologiczna, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń.
Rudzińska R. (1938), …sierota i dziecko opuszczone winno być wzięte w opiekę i wspomagane…, „Opiekun Społeczny”, nr 9(24), s. 34–41.
Sierpowska I. (2008), Zadania administracji publicznej w zakresie pieczy zastępczej nad dzieckiem, „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy”, nr 4, s. 73–87.
Smolińska-Theiss B. (2016), Dzieci w Polsce – najbiedniejsza grupa społeczna, „Pedagogika Społeczna” nr 4(62), s. 77–95.
Wawer R., Pakuła M. (2013), Przygotowanie zawodowe rodzin zastępczych w kontekście historycznym, „Edukacja-Technika-Informatyka”, nr 4, s. 226–233.
Węgierski Z. (2008), Przyczyny sieroctwa społecznego w Polsce, w: E. Jundziłł, R. Pawłowska (red.), Pedagogika opiekuńcza. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk, s. 323–330.
Wojtyniak J., Radlińska H. (1946). Sieroctwo. Zasięg i wyrównywanie, Polski Instytut Służby Społecznej, Łódź.
Wosik-Kawala D. (2015), Dziecko wychowywane w rodzinie zastępczej, „Wychowanie w Rodzinie”, nr 1(XI), s. 272–288.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: nauki socjologiczne
Maria Kolankiewicz (prof., Uniwersytet Warszawski)
EFEKTY ZMIAN W SYSTEMIE PIECZY ZASTĘPCZEJ W LATACH 2012–2017 (s. 12–18)
Na podstawie ogólnopolskich informacji statystycznych dokonano analizy efektów zmian, jakie zaszły w systemie pieczy zastępczej po wprowadzeniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Odniesiono się do najważniejszych założeń ustawy: wzmocnienia pracy z rodziną w środowisku, ograniczenia liczb dzieci będących pod nadzorem sądów i umieszczonych w różnych formach pieczy zastępczej oraz usamodzielniania młodych dorosłych.
Słowa kluczowe: praca z rodziną, piecza zastępcza, adopcja
BIBLIOGRAFIA
Academies: Research priorities and questions (2014), Department for Education, Children in Care, Zjednoczone Królestwo, marzec, s. 8–9.
GUS (2016), Pomoc społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną w roku 2015, Warszawa.
Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2017 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2018 r. poz. 998, z późn. zm.) (2018), Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa, https.bip.kprm.gov.pl [dostęp 20.09.2018].
Kolankiewicz M., Poncyliusz M. (2016), Młodzi dorośli opuszczający placówki opiekuńczo-wychowawcze i rodziny zastępcze, Wydawnictwa UW, Warszawa.
NIK (2015), Działania organów administracji publicznej w sytuacji zagrożenia odebrania dzieci rodzicom, informacja NIK o wynikach kontroli, Warszawa.
NIK (2018), Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2017 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 998 z późn. zm.), Warszawa.
Q samodzielności. Innowacyjny model pracy wychowawczej w Kameralnych Domach dla Dzieci (2014), Gdańska Fundacja Innowacji Społecznej, Gdańsk.
Rygaard N.P. (2015), Research, Technology, Child Policies and Caregiver Education – A description of non-profit, open source online caregiver education programs worldwide, „Institutionalised Children Explorations and Beyond”, Vol. 2.
Sołtys A., Kulig B. (2012), Usamodzielnienie oczami młodzieży, Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce w Polsce, Warszawa.
Szymańczak J. (2016), Dzieci „odbierane” rodzicom – przyczyny umieszczania dzieci w pieczy zastępczej, Analizy Biura Analiz Sejmowych, nr 5.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: pedagogika
Adam Kęska (dr, Instytut Studiów Politycznych PAN)
FUNKCJE RODZINY W BADANIACH PIECZY ZASTĘPCZEJ (s. 19–23)
W artykule zaprezentowana jest klasyfikacja funkcji rodziny adekwatna do sytuacji dziecka znajdującego się w pieczy zastępczej w odwołaniu do tradycyjnych klasyfikacji. Następnie przedstawione są wyniki dotychczasowych badań empirycznych przeprowadzonych na bazie tej propozycji teoretycznej. Badania składały się z wywiadów jakościowych uzupełnionych o badanie ilościowe. Badania wykazują, że rodzice biologiczni często nie są w praktyce włączeni w opiekę nad dzieckiem. Rodzina biologiczna w małym stopniu uczestniczy w naprawianiu błędów oraz budowaniu więzi, co nie jest zgodne z założeniami nowego systemu pieczy.
Słowa kluczowe: piecza zastępcza, badania empiryczne, funkcje rodziny, socjologia rodziny
BIBLIOGRAFIA
Adamski F. (1982), Socjologia małżeństwa i rodziny. Wprowadzenie, PWN, Warszawa.
Grabowiec A. (2011), Samoocena dzieci krzywdzonych w rodzinie, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Kalus A. (2014), Rodzina zastępcza, w: I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny, PWN, Warszawa.
Kwak A. (1994), Rodzina i jej przemiany, ISNS UW, Warszawa.
Turowski J. (1993), Socjologia. Małe struktury społeczne, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Tyszka Z. (1976), Socjologia rodziny, PWN, Warszawa.
Tyszka Z. (1997), System metodologiczny poznańskiej szkoły socjologicznych badań nad rodziną, Instytut Socjologii UAM, Poznań.
Walęcka-Matyja K. (2014), Role i funkcje rodziny, w: I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny, PWN, Warszawa.
Ziemska M. (1979), Rodzina a osobowość, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: nauki socjologiczne, nauki o polityce administracji
Mariola Racław (prof., Uniwersytet Warszawski)
RODZINY ZASTĘPCZE JAKO USŁUGA: NARRACJA USŁUGOWA I JEJ SPOŁECZNE KONSEKWENCJE (s. 23–28)
Artykuł podejmuje zagadnienie rodzicielstwa zastępczego rozumianego jako zorientowana na osobę usługa społeczna w kontekście obserwowanego w krajach rozwiniętych gospodarczo „kryzysu rodzin zastępczych”. Wskazano pułapkę umasowienia rodzicielstwa zastępczego jako usługi adresowanej do wszystkich dzieci, wynikającej z przyjęcia apriorycznych założeń o efektywności i skuteczności tej formy opieki nad dziećmi. W artykule odwołano się do koncepcji children’s services i children’s spaces oraz omówiono konsekwencje narracji usług na przykładzie rodzicielstwa zastępczego w Polsce.
Słowa kluczowe: rodziny zastępcze, usługi społeczne, serwicyzacja, socjologia dzieciństwa
BIBLIOGRAFIA
Ainsworth F., Maluccio A.N. (2003), Towards new models of professional foster care, „Adoption & Fostering”, Vol. 27, No. 4, s. 46–50.
Bakan J. (2013), Dzieciństwo w oblężeniu. Łatwy cel dla wielkiego biznesu, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa.
Bauman Z. (2009), Konsumowanie życia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Bunio-Mroczek P. (2017), Od redaktora: Aktualne teoretyczne, metodologiczne i tematyczne podejścia w badaniach dzieciństwa i młodzieży w perspektywie jakościowej, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 13, nr 4, s. 8 13.
Cook D.T. (2004), Beyond either/or, „Journal of Consumer Culture”, No. 4(2), s. 147–153.
Goffman E. (2011), Instytucje totalne. O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji totalnych, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot.
Goodyer A. (2011), Child-Centred Foster Care: A Rights-Based Model for Practice, Jessica Kingsley Publishers, London–Philadelphia.
James A., Prout A., eds. (1990), Constructing and Reconstructing Childhood: Contemporary Issues in the Sociological Study of Childhood, Routledge Falmer, Oxford.
Kang H. (2007), Theoretical Perspectives for Child Welfare Practice on Kinship Foster Care Families, „Families in society: the journal of contemporary human services”, Vol. 88, Issue 4, s. 575–582.
Kirton D. (1999), The Care and Protection of Children, w: J. Baldock, N. Manning, S. Miller, S. Vickerstaff (red.), Social Policy, Oxford University Press, New York, s. 377–406.
Kriz K., Skivenes M. (2013), Child-centric or Family Focused? A Study of Child Welfare Workers’ Perceptions of Ethnic Minority Children in England and Norway, „Child and Family Social Work”, No. 17, s. 75–87.
Leira A., Saraceno Ch. (2008), Childhood: Changing Contexts, „Comparative Social Research”, Vol. 25, s. 1–25.
Lister R. (2008), Investing in Children and Childhood: a New Welfare Policy Paradigm and its Implications, w: A. Leira, Ch. Saraceno, Childhood: Changing Contexts, „Comparative Social Research”, Vol. 25, s. 383–408.
Maluccio A.N. (2003), Process and Outcomes in Family Foster Care: A Selective North-American Review, „International Journal of Child & Family Welfare”, No. 4, s. 133–140.
Michoń P. (2014), Dzieciństwo w Bullerbyn czy z tiger mothers? Bycie dzieckiem a stawanie się szczęśliwym dorosłym – zastrzeżenia wobec stosowania perspektywy inwestycji społecznych w polityce społecznej, „Przegląd Socjologiczny”, t. 63, z. 4, s. 93–106.
Miś L., Ornacka K. (2016), „Dziecięcy zwrot” w socjologii i polityce społecznej, „Przegląd Socjologiczny”, t. LXV (65), z. 2, s. 33–56.
Moss P., Petrie P. (2002), From Children’s Services to Children’s Spaces. Public Policy, Children and Childhood, Routledge, London–New York.
Nutt L. (2006), The Lives of Foster Carers. Private Sacrifices, Public Restrictions, Routledge, New York.
Ornacka K. (2013), Od socjologii do pracy socjalnej. Społeczny fenomen dzieciństwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Racław M. (2017), Zinstrumentalizowane rodzicielstwo. Rodziny zastępcze – między usługą a odruchem serca. Perspektywa socjologiczna, Wydawnictwo Edukacyjne „AKAPIT”, Toruń.
Serbinski S. (2017), Growing up with foster siblings: Exploring the impacts of fostering on the children of foster parents, „Qualitative Social Work”, Vol. 16(1), s. 131–149.
Sikorska M. (2016), „Prywatne” i „publiczne” konteksty macierzyństwa oraz rozrodczości – analiza dyskursu publicznego, „Societas/Communitas”, nr 1 (21), s. 137–156.
Touraine A. (2011), Myśleć inaczej, PIW, Warszawa.
Szukalski P. (2013), Rodzina przyszłości w perspektywie demograficznej, w: J. Grotowska-Leder, E. Rokicka (red.), Nowy ład? Dynamika struktur społecznych we współczesnych społeczeństwach, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 411–427.
Szymańska E. (2015), Serwicyzacja gospodarki jako źródło jej transformacji, „Optimum. Studia Ekonomiczne”, nr 1(73), s. 97–109.
Ungerson C. (2008), Care as a Commodity, w: B. Bytheway, V. Bacigalupo, J. Bornat, J. Johnson, S. Spurr (red.), Understanding Care, Welfare and Community. A Reader, London–New York, s. 351–359.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: nauki socjologiczne
Agata Skalec (mgr, Uniwersytet Warszawski)
PROFESJONALIZACJA RODZINNEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ – PRZESŁANKI I BARIERY (s. 29–34)
Artykuł poświęcony jest zagadnieniu profesjonalizacji opiekunów zastępczych. Przedstawia podstawowe przesłanki rozwoju tego kierunku reform rodzinnej pieczy zastępczej oraz bariery, jakie proces ten napotyka, odwołując się do doświadczeń zagranicznych i krajowych.
Słowa kluczowe: piecza zastępcza, rodzinna piecza zastępcza, rodziny zastępcze, profesjonalizacja, deinstytucjonalizacja
BIBLIOGRAFIA
Abbot P., Wallace C. (1998), The Sociology of the caring professions, Falmer Press, Londyn.
Acil Allen Consulting (2013), Professional foster care: barriers, opportunities and options, Melbourne.
Basiega J. (2014), Zawodowa miłość. O opiece nad dziećmi w pogotowiach rodzinnych, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
Bitner M., Luberadzka-Gruca J., Wojtasińska E. Skalec A., Kulig B., Kwaśniewska-Sadkowska A., Iwanowski A. (2018), Postępy deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej w Polsce. Raport, Fundacja Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Europejskich, Fundacja Przyjaciółka, Koalicja na rzecz Rodzinnej Opieki Zastępczej, Warszawa.
Corrick H. (1999), The professionalisation of foster care, w: A. Wheal The RHP Companion to Foster Care, Lyme Regis, Russell House.
Danecka M., Cieślar J. (2016), Portret rodzin zastępczych – przekaz medialny a opinia społeczna, „Kultura i Społeczeństwo”, t. 60, nr 3, s. 133–149.
De-institutionalisation and quality alternative care for children in Europe. Lessons learned and the way forward (2012), Working paper, Eurochild, Bruksela.
European Commission (2009), Report of the Ad Hoc Expert Group on the Transition from Institutional to Community-based Care, Bruksela.
Fojkowska M. (2008), Problemy prawne rodzicielstwa zastępczego, „Analizy, Raporty. Ekspertyzy” nr 8, www.interwencjaprawna.pl/docs/ARE-808-problemy-prawne-rodzicielstwa-zastepczego.pdf [dostęp 31.11.2016].
GUS (2015), Dzieci w Polsce w 2014 roku. Charakterystyka demograficzna, Warszawa.
Hochschild A.R. (2009), Zarządzanie emocjami: komercjalizacja ludzkich uczuć, PWN, Warszawa.
GUS (2017a), Pomoc społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną w 2016 r., Warszawa.
GUS (2017b), Rocznik Statystyczny Pracy 2017, Warszawa.
Hrynkiewicz J. (2006), Odrzuceni. Analiza procesu umieszczanie dzieci w placówkach opieki, IPS, Warszawa.
Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2016 Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (2017), Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa.
Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2017 Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (2018), Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa.
Kirton D. (2007), Step Forward? Step Back? – The professionalisation of fostering, „Social Work and Social Sciences Review”, Vol. 13(1), s. 6–24.
Kusio U. (1998), Rodzina zastępcza jako środowisko wychowawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.
Kwak A. (2006), Z opieki zastępczej w dorosłe życie. Założenia a rzeczywistość, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
NIK (2012), Informacja o wynikach kontroli. Funkcjonowanie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz ich współdziałanie z innymi instytucjami na rzecz powrotu dzieci do wychowanie w rodzinie, Warszawa.
NIK (2014), Informacja o wynikach kontroli: Pomoc w usamodzielnianiu się pełnoletnich wychowanków pieczy zastępczej, Warszawa.
NIK (2016), Informacja o wynikach kontroli: Działania powiatów w zakresie tworzenia i wsparcia rodzin zastępczych, Warszawa.
Ogólnoeuropejskie wytyczne dotyczące przejścia z opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnej społeczności (2012), Europejska Grupa Ekspertów ds. Przejścia od Opieki Instytucjonalnej do Opieki świadczonej na poziomie Lokalnych Społeczności, Bruksela.
Racław M. (2017), Zinstrumentalizowane rodzicielstwo. Rodziny zastępcze – między usługą a odruchem serca. Perspektywa socjologiczna, Wydawnictwo Edukacyjne „AKAPIT”, Warszawa.
Ramon V. (2011), Foster care in France. Joints Efforts towards the Realisation of Children Rights in Croatia, Zagrzeb.
Raport z oceny realizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej – wyniki analiz i badań jakościowych i ilościowych (2015), Koalicja na rzecz rodzinnej opieki zastępczej, Warszawa.
Stelmaszuk Z.W. (1999), Współczesne kierunki w opiece nad dzieckiem. Wybór tekstów, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa.
Testa M., Rolock N. (1999), Professional foster care: a future worth pursuing?, „Child Welfare”, Vol. 78, No. 1, s. 108–124.
Wilson K., Evetts J. (2006), The professionalisation of foster care, „Adoption and Fostering”, Vol. 30, No. 1, s. 39–47.
Założenia do projektu zmiany ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (2014), Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: nauki socjologiczne
Joanna Mirosław (mgr, Instytut Studiów Politycznych PAN)
MAKE A DIFFERENCE; DZIECKO W BRYTYJSKIEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ (s. 34–39)
Artykuł poświęcony jest brytyjskiemu systemowi rodzinnej pieczy zastępczej. W artykule omówiono główne zasady i wartości, na których opiera się piecza zastępcza, Przedstawiono krajowe standardy minimum, które obejmują wiele kwestii związanych z realizacją pieczy zastępczej, w tym m.in. dotyczących zabezpieczenia i promowania dobra dziecka, rekrutacji, szkolenia i wspierania rodziców zastępczych, a także wymogów lokalowych czy finansowych. Na tle opisanej procedury stawania się rodzicem zastępczym zaprezentowano statystyki dotyczące rodzin zastępczych oraz dzieci znajdujących się pod opieką.
Słowa kluczowe: rodzinna piecza zastępcza, dziecko w pieczy zastępczej, standardy usług opiekuńczych, podmioty organizujące pieczę zastępczą
BIBLIOGRAFIA
Adams P. (2018), Fostering in the UK, Policy Research and Development Team, Coram BAAF, prezentacja power point zaprezentowana podczas wizyty studyjnej w maju 2018 r. w Londynie.
Children Looked After in England Including Adoption: 2016 to 2017. Local Authority Tables (2017), Department for Education, https://www.gov.uk/government/statistics/children-looked-after-in-england-including-adoption-2016-to-2017 [dostęp 8.10.2018].
Fostering in England, 2016–2017 (2018), National statistics, Ofsted, London.
Fostering Services: National Minimum Standards (2011), Department for Education, https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/192705/NMS_Fostering_Services.pdf [dostęp 8.10.2018].
Narey M., Owers M. (2018), Foster Care in England, A Review for the Department for Education, London.
Szymańczak J. (2016), Dzieci „odbierane” rodzicom – przyczyny umieszczania dzieci w pieczy zastępczej, „Analizy BAS”, nr 5 (141), Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa.
The Children Act Guidance: Fostering Services (2011), https://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20130318181512/https://www.education.gov.uk/publications/standard/AllPublications/Page1/DFE-00023–2011 [dostęp 28.10.2018].
Titterton M., Pelling-Deeves S., Nolan P. (on line), Usługi i instytucje opieki społecznej w Wielkiej Brytanii. Ekspertyza, CRZL, WRZOS, OSPiMOPS „Centrum”, SSOPS FORUM, Warszawa, http://www.wrzos.org.pl/projekt1.18/download/Ekspertyza%20Anglia.pdf [dostęp 30.10.2018].
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: nauki socjologiczne
Marta Danecka (prof., Instytut Studiów Politycznych PAN)
BEZPIECZEŃSTWO DZIECKA PONAD WSZYSTKO, CZYLI RODZINNA PIECZA ZASTĘPCZA W NIEMCZECH (s. 39–43)
Artykuł poświęcony jest systemowi pieczy zastępczej w Niemczech w zakresie rodzinnej długotrwałej opieki. W 2016 r. ponad 74 tys. dzieci objętych było opieką zastępczą. Pomoc w formie pieczy zastępczej wiąże się z przyzwoleniem na znaczne zaangażowanie instytucji w prywatne życie rodzinne. Podstawowym aktem prawnym jest Księga VIII (SGB VIII), w której zawarto prawa, metody i zasady wsparcia podmiotowego traktowania dzieci. Zwraca się również uwagę na inne cechy niemieckiego systemu, które przesądzają o oryginalności stosowanych rozwiązań, np. warunkowanie powrotu dzieci do rodziców, wybór sposobu i czasu realizacji opieki zastępczej, prawo doboru dzieci według kryteriów wskazanych przez rodzinę zastępczą, relatywnie duża liczba objętych opieką dzieci, długi czas i trwałość realizacji pieczy zastępczej. Temat zilustrowany jest informacjami statystycznymi o podopiecznych i rodzinach pochodzenia.
Słowa kluczowe: pomoc społeczna, system pieczy zastępczej, rodzicielstwo zastępcze, dysfunkcje rodzin
BIBLIOGRAFIA
Bezugssystem der Pflegefamilie in der taglichen Arbeit (online), Pflegekinder Berlin.de http://www.pflegekinder-berlin.de/files/bild_zitat-deutsch_18.svg [dostęp 24.10.2018].
Kantel H.D. (2008), Grundsicherungsarbeit, Armut– und Arbeitsmarktpolitik nach Hartz IV, Springer VS, Wiesbaden.
Kindler H., Helming E., Meysen T., Jurczyk K. (Hg.) (2011), Handbuch. Pflegekinderhilfe, Deutsches Jugendinstitut, München.
Müller C.W. (1998), JugendAmt. Geschichte und Aufgabe einer reformpädagogischen Einrichtung, Beltz, Weinheim.
Reimer D. (2009), Foster Care in Germany: Organization and Research Directions, “La revue internationale de l’éducation familiale”, no 26.
Riedle H., Gillig-Riedle B., Ferber-Bauer K. (2008), Pflegekinder. Alles, was man wissen muss, TiVan, Würzburg.
Schmidt M.G. (2005), Sozialpolitik in Deutschland. Historische Entwicklung und internationaler Vergleich, Springer VS, Wiesbaden.
Statistiken der Kinder– und Jugendhilfe, Erzieherische Hilfe, Eingliederungshilfe für seelisch behinderte junge Menschen, Hilfe für junge Volljährige Vollzeitpflege 2016 (2017), Statistisches Bundesamt, Wiesbaden.
Statistiken der Kinder– und Jugendhilfe, Erzieherische Hilfe, Eingliederungshilfe für seelisch behinderte junge Menschen, Hilfe für junge Volljährige Vollzeitpflege 2014 (2016), Statistisches Bundesamt, Wiesbaden.
Thrum K. (2007), Teilbericht – Zusammensetzung von Herkunfts– und Pflegefamilien, Deutsches Jugendinstitut, München.
Dziedziny naukowe dotyczące artykułu: nauki społeczne
Dyscypliny naukowe dotyczące artykułu: nauki socjologiczne
Social Policy
Table of Contents No 2/2019
FAMILY FOSTER CARE – FUNCTIONING AND CHANGES
FROM THE ISSUE EDITOR – Marta Danecka
FOSTER FAMILY AS A CARING AND EDUCATIONAL ENVIRONMENT – SELECTED SOCIAL AND LEGAL ASPECTS – Józefa Matejek
DYNAMICS OF TRANSFORMATIONS OF THE FOSTER CARE INSTITUTION IN POLAND – Rafał Pląsek
CHANGES IN FOSTER AND RESIDENTIAL CARE SYSTEM IN 2012–2017 – Maria Kolankiewicz
FAMILY FUNCTIONS IN FOSTER CARE RESEARCH – Adam Kęska
FOSTER FAMILIES AS A SERVICE: SERVICE NARRATIVE AND ITS SOCIAL CONSEQUENCES – Mariola Racław
PROFESSIONALIZATION OF FAMILY FOSTER CARE – SUPPORTING FACTORS AND BARRIERS – Agata Skalec
MAKE A DIFFERENCE: THE CHILD IN BRITISH FOSTER CARE – Joanna Mirosław
CHILD SAFETY ABOVE ALL: FOSTER CARE SYSTEM IN GERMANY – Marta Danecka
NEW BOOKS PUBLISHED BY THE INSTITUTE OF LABOUR AND SOCIAL STUDIES
DIARY OF SOCIAL POLICY
Marta Danecka (Professor, Institute of Political Studies of the Polish Academy of Sciences)
FROM THE ISSUE EDITOR (p. 1)
Józefa Matejek (PhD, Pedagogical University of Cracow)
FOSTER FAMILY AS A CARING AND EDUCATIONAL ENVIRONMENT – SELECTED SOCIAL AND LEGAL ASPECTS (p. 2–7)
Families appearing in the family to properly perform their basic parental functions create a need to secure the upbringing of children in a foster care environment. Foster families have for many years been a practiced form of providing care and education for abandoned or orphaned children. The current concern of parents for the child and its upbringing is the essence of the foster family, which despite the changing social and economic conditions as well as legal regulations is a lasting and valued form of care for children and young people. The article presents the content of the foster family as a care and educational environment. The types of foster families, legal and organizational aspects of this form of care, the benefits it receives, as well as its tasks and role in the foster care system are presented.
Key words: foster family, child, care
Rafał Pląsek (Master, Institute of Political Studies of the Polish Academy of Sciences)
DYNAMICS OF TRANSFORMATIONS OF THE FOSTER CARE INSTITUTION IN POLAND (p. 7–11)
In this paper there are presented the key aspects of changes in the foster care system in Poland. The applied research approach, focused on the institutional aspects of system development, was inspired by the assumptions of the concept of path dependence. Consequently, in each of the periods of analysis (Second Polish Republic, Polish People’s Republic, Third Polish Republic) special attention was paid to starting situation, which is the basis for the further development of the institution. The author notes that the dynamics of institution development in each of the analyzed periods was in many aspects similar: it consistently went from institutional to family forms of foster care.
Key words: foster care, history of social care in Poland, path dependence
Maria Kolankiewicz (Professor, University of Warsaw)
CHANGES IN FOSTER AND RESIDENTIAL CARE SYSTEM IN 2012–2017 (p. 12–18)
Basing on a nationwide statistical information the effects of changes that took place in the system of foster care after the introduction of the law on foster and residential care system were analyzed. Reference was made to the most important assumptions of the Act: strengthening of work with family in the environment, limiting the number of children under the supervision of courts and placed in foster and residential care system and independence of young adults leaving care system.
Key words: work with family, foster and residential care system, adoption
Adam Kęska (PhD, Institute of Political Studies of the Polish Academy of Sciences)
FAMILY FUNCTIONS IN FOSTER CARE RESEARCH (s. 19–23)
The paper introduces the classification of family functions adequate to the situation of a child in foster care in reference to traditional classifications of family functions. Next, the results of the empirical research carried out on the basis of this theoretical proposal are presented. The research consisted of qualitative interviews supplemented by a quantitative study. Research shows that biological parents are often not actually involved in childcare. The biological family is involved only to a small extent in correcting mistakes and building relationships, which is not consistent with the assumptions of the new foster care system.
Key words: foster care, empirical research, family functions, sociology of the family
Mariola Racław (Professor, University of Warsaw, Institute of Applied Social Sciences)
FOSTER FAMILIES AS A SERVICE NARRATIVE AND ITS SOCIAL CONSEQUENCES (p. 23–28)
The article deals with the problem of foster parenting understood as a person-oriented social service in the context of the “crisis of foster families” observed in developed countries. The trap of massification of fostering as a service addressed to all children was indicated, which is connected with the a priori assumption about the effectiveness and efficiency of this form of childcare. The article refers to the concept of children’s services and children’s spaces and discusses the consequences of service narratives on the example of substitute parenting in Poland.
Key words: foster families, social services, servicization, sociology of childhood
Agata Skalec (Master, University of Warsaw)
PROFESSIONALIZATION OF FAMILY FOSTER CARE – SUPPORTING FACTORS AND BARRIERS (p. 29–34)
The article is devoted to the issue of professionalization of foster carers. It presents the basic conditions for develop this direction of reform of foster care and the barriers that this process encounters on its way, referring to foreign and domestic experiences.
Key words: foster care, family foster care, proffesionalization, deinstytucionalization
Joanna Mirosław (Master, Institute of Political Studies of the Polish Academy of Sciences)
MAKE A DIFFERENCE: THE CHILD IN BRITISH FOSTER CARE (p. 34–39)
The article describes the British systems of family foster care. The article presents the main principles and values on which the foster care is based. National minimum standards have been presented, which cover a number of issues related to the implementation of foster care, regarding the protection and promotion of the child’s good, recruitment, training and support of foster parents as well as housing or financial requirements. As compared to the described procedure of becoming a foster parent, the statistics on foster families and children in foster care are presented.
Key words: family foster care, child in foster care, standards of care services, entities organizing foster care
Marta Danecka (Professor, Institute of Political Studies of the Polish Academy of Sciences)
CHILD SAFETY ABOVE ALL: FOSTER CARE SYSTEM IN GERMANY (p. 39–43)
The article is dedicated for foster care system in Germany, in range of family long-lasting caring. In 2016 there were over 74 thousands children cared. Help in form of alternative care is connected with consent on significant commitment of institution to private family life. The basic law act is VIII book (SGB VIII), in which rights are included, methods and rules of support of subjective children treatment. The attention is also focused on another features of German system, which prejudge the originally of used solutions, e.g. conditioning of children return to their parents, choose of way and time of foster care realization, right to assortment in accordance to criterions pointed out by foster family, relatively big number of children in care, long time and permanence of care realization. The topic is described by statistical information about charges and families of origin.
Key words: social assistance, foster care system, foster parenthood, families dysfunctions
