Nr 5-6 (482–483) 2014

Spis treści 5–6/2014

Pobierz numer

 Table of Contents

Numer monotem­aty­czny: POLSKA W CZASACH NIEPEWNOŚCI

OD REDAKTORA TEMATYCZNEGO NUMERU – Paweł Poławski

MANOWCE INSTRUMENTALNEGO ROZUMU – Kaz­imierz W. Frieske
RYZYKO I NIEPEWNOŚĆ: KRÓTKA HISTORIA ROZRÓŻNIENIA – Karol Pogorzel­ski
REFORMY PAŃSTWA OPIEKUŃCZEGO I WYTWARZANIE NIEPEWNOŚCI – Paweł Poławski
OCENA ODDZIAŁYWANIA TECHNOLOGII W ERZE NIEPEWNOŚCI – WYZWANIE POZNAWCZE JAKO WYZWANIE POLITYCZNE – Agata Stasik
POKOLENIE POWOJENNEGO WYŻU DEMOGRAFICZNEGO I ECHA WYŻU DEMOGRAFICZNEGO (BABY BOOMERS I POKOLENIE Y) – PERSPEKTYWA STAROŚCI – Zofia Szweda-Lewandowska
BEZPIECZEŃSTWO CZY NIEPEWNOŚĆ DZIĘKI RÓŻNORODNOŚCI? PRZYPADEK SYSTEMU ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO – Dar­iusz Zalewski
RYZYKO I NIERÓWNOŚCI DOCHODOWE A ZAGROŻENIA LEGITYMIZACJI SYSTEMU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO – Jędrzej Sta­siowski 
ELASTYCZNOŚĆ JEST – A CO Z BEZPIECZEŃSTWEM? FLEXICURITY PO POLSKU – Maciej Pańków
KAPITALIZM NA SWOIM. ROZWÓJ RYNKU KREDYTÓW HIPOTECZNYCH W POLSCE JAKO PROCES FINANSJALIZACJI GOSPODARSTW DOMOWYCH – Mikołaj Lewicki
KLASA ŚREDNIA I DOŚWIADCZENIA ELASTYCZNOŚCI – Maciej Gdula
„OKALECZONE POKOLENIE”: MŁODZI NA RYNKU PRACY Z PUNKTU WIDZENIA MOP – Piotr Ostrowski

NOWOŚCI WYDAWNICZE IPISS
DIARIUSZ POLITYKI SPOŁECZNEJ  

Od redak­tora tem­aty­cznego numeru
Wiele wskazuje na to, że współczesne społeczeństwa stają się nie tylko „społeczeńst­wami ryzyka”, ale i „społeczeńst­wami niepewności”. Pro­cesy demograficzne i kon­sek­wencje mniej czy bardziej planowanych zmian na rynku pracy powodują, że trudno przewidzieć i skalku­lować nie tylko indy­wid­u­alne plany życiowe, ale i określić przyszłe pod­stawy dobrobytu gospo­darstw domowych. Te same pro­cesy spraw­iają, że planowanie poli­tyki społecznej staje się w wielu obszarach wielce utrud­nione, a rewizji wymaga uży­wane przez badaczy i prak­tyków poli­tyki społecznej poję­cie „ryzyk soc­jal­nych”. Z ryzykiem radz­imy sobie przy pomocy trady­cyjnych sys­temów zabez­pieczenia soc­jal­nego. Czy jed­nak odpowied­nie insty­tucje są przy­go­towane na nowe zjawiska i prob­lemy, jakie w struk­turze społecznej generuje sytu­acja niepewności?

Wspólne dla autorów tek­stów w tym numerze „Poli­tyki Społecznej” są pyta­nia o to:

• jakie są pod­sta­wowe wymi­ary niepewności we współczes­nej Polsce?,
• na ile adek­wat­nie jesteśmy w stanie roz­maite ryzyka zdi­ag­no­zować i opisać?,
• jakie są kon­sek­wencje pojaw­ia­nia się roz­maitych wymi­arów niepewności dla poli­tyki społecznej?,
• w jakim stop­niu da się nimi świadomie zarządzać?.

Kon­sek­went­nie, przed­miotem zain­tere­sowa­nia autorów są nie tylko kwestie opisowe i uch­wytne empirycznie praw­idłowości, ale i prob­lemy kon­cep­cyjne – w szczegól­ności sens ter­minów, które – często bezre­fleksyjnie – funkcjonują w pub­licznych i pro­fesjon­al­nych dyskur­sach.
Wydaje się, że niepewność (podob­nie jak roz­maite ryzyka społeczne) dotyka w nierównym stop­niu różne grupy społeczne. Na gen­er­a­cyjny wymiar ryzyka zwraca się w ostat­nim cza­sie szczególną uwagę, przede wszys­tkim ze względu na prob­lemy społeczne dotyka­jące wyraźnie osoby wchodzące w dorosłość, szuka­jące usamodziel­nienia i zako­rze­nienia na rynku pracy. Łącznie tek­sty stanowią przegląd i próbę uporząd­kowa­nia reflek­sji nad między­pokole­niowymi zróżni­cow­a­ni­ami kon­sek­wencji niepewności i ofer­ują reflek­sję nad tym, na ile mamy tu do czynienia z prob­le­mem struk­tu­ral­nym, a na ile z bardziej przy­god­nymi czyn­nikami ksz­tał­tu­ją­cymi sytu­ację kole­jnych kohort wiekowych pol­skiego społeczeństwa.
Drugi ze wspól­nych wątków jest wyz­naczany przez pytanie o to, w jakim stop­niu roz­maite typy niepewności gen­erowane są przez specy­fikę zmian społecznych oraz pro­cesów mod­ern­iza­cyjnych zachodzą­cych w Polsce. Wydaje się, że z dzisiejszej per­spek­tywy można już trafniej rekon­struować roz­maite nieza­mier­zone kon­sek­wencje przemian, a także ich funkcje ukryte. Warto też szukać odpowiedzi na pytanie, na ile niepewność towarzysząca pro­ce­som mod­ern­iza­cji odgrywa rolę negaty­wną, na ile zaś – paradok­sal­nie – lęk przed wzrostem niepewności pozwala sta­bi­li­zować podle­ga­jące przemi­anom insty­tucje. Zmi­any społeczne mają charak­ter zarówno endo– jak i egzo­genny. Warto zatem zas­tanowić się, na ile prob­lemy i napię­cia społeczne obser­wowane w dzisiejszej Polsce stanowią pochodną warunków zewnętrznych, na ile zaś mają swą lokalną specy­fikę.
Kwestie powyższe były przed­miotem dyskusji w cza­sie kon­fer­encji „Pol­ska w cza­sach niepewności: mod­ern­iza­cja insty­tucji i prob­lemy pokoleń”, zor­ga­ni­zowanej w listopadzie 2012 r. przez Komitet Socjologii PAN i Insty­tut Socjologii Uni­w­er­sytetu Warsza­wskiego. Tek­sty zawarte w niniejszym numerze „Poli­tyki Społecznej” są kon­tynu­acją tej dyskusji.

PAWEŁ POŁAWSKI
Insty­tut Pracy i Spraw Soc­jal­nych
Insty­tut Socjologii, Uni­w­er­sytet Warszawski

---

Social Pol­icy
Table of Con­tents No 5–6/2014

POLAND IN TIMES OF UNCERTAINTY

PREFACE – Paweł Poławski

INTRICACIES OF INSTRUMENTAL REASONING – Kaz­imierz W. Frieske
uncer­tainty: a short his­tory of the dis­tinc­tion – Karol Pogorzel­ski
WELFARE STATE REFORMS AND THE PRODUCTION OF UNCERTAINTY – Paweł Poławski
TECHNOLOGY IMPACT ASSESSMENT IN THE AGE OF UNCERTAINTY – EPISTEMOLOGICAL CHALLENGE AS POLITICAL CHALLENGE – Agata Stasik
BABY BOOMERS AND THE Y GENERATION: THE PERSPECTIVE OF OLD AGE – Zofia Szweda-Lewandowska
SECURITY OR UNCERTAINTY THROUGH DIVERSITY? THE CASE OF THE PENSION SYSTEM – Dar­iusz Zalewski
RISK, INCOME INEQUALITIES AND THREATS FOR THE LEGITIMACY OF A SOCIO-ECONOMIC SYSTEM – Jędrzej Sta­siowski 
WE HAVE FLEXIBILITY, BUT WHAT ABOUT SECURITY? FLEXICURITY THE POLISH WAY – Maciej Pańków
CAPITALISM ON ITS OWN. THE RISE OF MORTGAGE CREDIT MARKET AND THE PROCESSES OF FINANCIALIZATION OF HOUSEHOLDS – Mikołaj Lewicki
MIDDLE CLASS AND EXPERIENCE OF FLEXIBILITY – Maciej Gdula
“SCARRED GENERATION”: YOUTHS IN THE LABOUR MARKET BY THE ILO – Piotr Ostrowski

We rec­om­mend the papers:

 Kaz­imierz W. Frieske
INTRICACIES OF INSTRUMENTAL REASONING
In the first part of the paper plu­ral­ity of ‘nar­ra­tions’ con­cern­ing real­ity is indi­cated both in pub­lic debates and core social sci­ences. In the sec­ond part author sug­gests that diver­sity of such ‘nar­ra­tions’ is founded either on ‘pro­gres­sive’ think­ing  includ­ing our beliefs in pos­si­bil­ity to man­age pub­lic affairs with such means as ‘ratio­nal­iza­tion’, fore­cast­ing, risk assess­ment, evi­dence based deci­sion mak­ing, etc. or on uncer­tainty and social insti­tu­tions pro­vid­ing pat­terns of cop­ing with such uncertainty.

Key­words: nar­ra­tivism, ratio­nal­iza­tion, progress, risk, uncertainty

Karol Pogorzel­ski
UNCERTAINTY: A SHORT HISTORY OF THE DISTINCTION
Frank Knight is con­sid­ered the author of the dis­tinc­tion between risk and uncer­tainty, but the mean­ing of both of these con­cepts has changed. In the attempt to solve the prob­lem of profit, Knight dis­tin­guished two types of eco­nomic events: insur­able and unin­sur­able. The first he dubbed “risk” and the sec­ond – “uncer­tainty”. Both con­cepts, how­ever, he per­ceived as ideal types, with a full range of inter­me­di­ate sit­u­a­tions in between. Later econ­o­mists, notably John Hicks and Mil­ton Fried­man, began to per­ceive risks and uncer­tain­ties as dichoto­mous con­cepts relat­ing respec­tively to the sit­u­a­tions in which you can or can not apply prob­a­bil­ity cal­cu­lus. They saw eco­nom­ics as the domain of risk rather than uncertainty.

Key­words: risk, uncer­tainty, prob­a­bil­ity, insur­a­bil­ity, Frank Knight, John Hicks

Paweł Poławski
WELFARE STATE REFORMS AND THE PRODUCTION OF UNCERTAINTY
The text shows how man­age­ri­al­ism related to var­i­ous para­doxes and incon­sis­ten­cies of the wel­fare state reforms inter­fere with new areas of uncer­tainty. The reforms have not solved the prob­lems that affect the wel­fare state for nearly half a cen­tury, nor they increased social secu­rity and sta­bil­ity of wel­fare insti­tu­tions. What’s more – the state itself cre­ates areas of of uncer­tainty, con­tribut­ing to the strength­en­ing of exist­ing inequal­i­ties and social divi­sions. The sit­u­a­tion in Poland does not dif­fer in this respect from the gen­eral trends. The text is a review and refers to the U. Beck con­cept of “Man­u­fac­tured uncertainties”.

Key­words: gov­er­nance, Uncer­tainty, risk, wel­fare state, new pub­lic man­age­ment, governance

Agata Stasik
TECHNOLOGY IMPACT ASSESSMENT IN THE AGE OF UNCERTAINTY – EPISTEMOLOGICAL CHALLENGE AS POLITICAL CHALLENGE
Capa­bil­ity to cre­ate inno­v­a­tive tech­nolo­gies is com­monly per­ceived as a basis for sus­tain­able eco­nomic and social devel­op­ment. How­ever, due to poten­tially desta­bi­liz­ing effects of new tech­nolo­gies, it is cru­cial to exer­cise risk and uncer­tainty assess­ment. Acknowl­edg­ment of lim­its of sci­en­tific pre­dic­tions in case of rad­i­cal inno­va­tion in com­plex envi­ron­ment results in with­drawal of absolute trust in experts’ judg­ment.  It may lead to more inclu­sive process of assess­ment in the frame­work of “hybrid forum”. Cre­ation of more inclu­sive insti­tu­tions with real power to influ­ence the tech­no­log­i­cal pol­icy may be per­ceived as a chal­lenge par­al­lel to the devel­op­ment of tech­nol­ogy – not less impor­tant part of authen­tic mod­ern­iza­tion of the state.

Key­words: uncer­tainty; risk; tech­nol­ogy impact assess­ment; inno­va­tions; participation

Zofia Szweda-Lewandowska
BABY BOOMERS AND THE Y GENERATION: THE PERSPECTIVE OF OLD AGE
Under con­sid­er­a­tion of this arti­cle are the pos­si­ble sce­nar­ios of the last stage of life cycle of two gen­er­a­tions – baby boomers and chil­dren of baby boomers. The uncer­tainty asso­ci­ated with the lack of sta­bil­ity and pre­dictabil­ity of medium and long term influ­ence the choices and deci­sions made by the baby boomers born in 1980s. The deci­sions and choices about career paths and fam­ily affect the old age of the cur­rent 20– and 30-year-olds. The uncer­tainty related to daily life makes the young peo­ple do not decide to start a fam­ily and hav­ing chil­dren. Occu­pa­tional insta­bil­ity and low income affect health. These two fac­tors – employ­ment and fam­ily sta­tus – are the main deter­mi­nants of the future old age of this gen­er­a­tion – lonely, poor and reliant. On the other hand, baby boomers, whose life was char­ac­ter­ized by a higher – than today – cer­tainly and pre­dictabil­ity future, are approach­ing old age. Aging of this gen­er­a­tion will be – com­pared with the next the gen­er­a­tions – richer and not so lonely.

Key­words: life cycle, baby boomers, chil­dren of baby boomers, employ­ment and fam­ily sta­tus

Dar­iusz Zalewski
SECURITY OR UNCERTAINTY THROUGH DIVERSITY? THE CASE OF THE PENSION SYSTEM
This arti­cle is con­cern­ing the changes of pol­ish pen­sion sys­tem set in motion in 1999. The pen­sion sys­tems has been divided two pil­lars, estab­lished on a ‘pay-as-you-go’ basis on the one hand, and ‘funded’ financ­ing on the sec­ond. This divi­sion was described in new pro­gram sys­tem “Secu­rity through Diver­sity”. The main con­clu­sion is, on the base of the­ory of social sys­tems, that the pen­sion­ers secu­rity depends on broadly defined envi­ron­ment of pen­sion sys­tem rather than inter­nal con­fig­u­ra­tion new pen­sion system.

Key­words: pol­ish pen­sion sys­tem, inter­nal con­fig­u­ra­tion

Jędrzej Sta­siowski 
RISK, INCOME INEQUALITIES AND THREATS FOR THE LEGITIMACY OF A SOCIO-ECONOMIC SYSTEM
Author presents argu­ments, based on the the­o­ret­i­cal con­cepts and other empir­i­cal works, for the hypoth­e­sis that grow­ing income inequal­ity increases the risk of weak­en­ing the legit­i­macy of a polit­i­cal and eco­nomic sys­tem: grow­ing income inequal­i­ties can lead to real con­flicts or cause weak­en­ing of demo­c­ra­tic insti­tu­tions by under­min­ing their legit­i­macy, what can be seen in the decline of a sup­port for the gov­ern­ment insti­tu­tions. Given the­sis is illus­trated by the results of the analy­sis of the Pol­ish sur­vey data: peo­ple who per­ceive and neg­a­tively eval­u­ate income inequal­ity, present at the same time less favor­able opin­ions on the polit­i­cal and eco­nomic sys­tem, which autho­rizes exist­ing inequalities.

Key­words: income inequal­ity per­cep­tion, polit­i­cal legit­i­macy, risk

Maciej Pańków
WE HAVE FLEXIBILITY, BUT WHAT ABOUT SECURITY? FLEXICURITY THE POLISH WAY
Since 70ies the fordist model of indus­trial rela­tions, which had emerged after the Sec­ond World War and ensured sta­ble employ­ment and social guar­an­tees for employ­ees, has col­lapsed. Glob­alised econ­omy dic­tates new, flex­i­ble labour regimes. Enter­prises strive to gain free­dom to dis­miss employ­ees, if their fur­ther employ­ment is not viable. The idea of flex­i­cu­rity, or flex­i­ble secu­rity, assumes that pub­lic pol­icy com­pen­sate these ten­den­cies. Agree­ments ought to be flex­i­ble, but also offer trans­par­ent rules of the game. Peo­ple los­ing jobs can count on sup­port in requal­i­fi­ca­tion and seek­ing new employ­ment oppor­tu­ni­ties. They should also obtain ben­e­fits mak­ing pos­si­ble to cope with a dif­fi­cult sit­u­a­tion. It appears that these assump­tions are dif­fi­cult to ful­fil, espe­cially in new EU mem­ber states, includ­ing Poland.

Key­words: labour mar­ket, flex­i­cu­rity, employ­ment pro­tec­tion, employ­ment flex­i­bil­ity, social protection

Mikołaj Lewicki
CAPITALISM ON ITS OWN. THE RISE OF MORTGAGE CREDIT MARKET AND THE PROCESSES OF FINANCIALIZATION OF HOUSEHOLDS
„Fam­ily on its own” – a label of the government’s pro­gram sup­port­ing young mort­gagors defines neatly the social, polit­i­cal and eco­nomic trans­for­ma­tion, asso­ci­ated with the hous­ing ques­tion in Poland. Tighter and more com­plex inter­min­gling of finan­cial and hous­ing mar­kets indi­cates processes of the house­holds finan­cial­iza­tion: uni­ver­sal banks’ cap­i­tal­iza­tion through the mort­gage debt of house­holds seems to delin­eate future ten­den­cies that push the banks towards house­holds’ offers rather than towards pro­vi­sion of cap­i­tal for com­mer­cial invest­ment. The state, dereg­u­lat­ing the mar­ket and pulling back from an active role on the hous­ing mar­ket through­out 1990-ties and at the thresh­old of the new mil­len­nium, has become much more active in pro­mo­tion of the stronger depen­den­cies between finan­cial and hous­ing mar­kets, mainly through the gov­ern­men­tal pro­grams sup­port­ing indi­vid­ual (house­holds’) inver­st­ment in the pur­chase of an apart­ment but also – tak­ing a spe­cific role of the “FIRE – extin­guisher” on the finan­cial mar­ket secur­ing its liq­uid­ity in times of cri­sis. As a con­se­quence, as my hypoth­e­sis claims, house­holds in Poland will be sub­mit­ted to the processes of their “liquidation”.

Key­words: Hous­ing ques­tion, finan­cial­iza­tion, mort­gage, finan­cial mar­kets, liq­ui­da­tion of the house­hold

Maciej Gdula
MIDDLE CLASS AND EXPERIENCE OF FLEXIBILITY
Arti­cle presents the effects of research on life tra­jec­to­ries of young mid­dle class rep­re­sen­ta­tives con­fronted with flex­i­ble work­ing con­di­tions. The research was based on col­lect­ing life-stories with rep­re­sen­ta­tives of dif­fer­ent frac­tions of the mid­dle class. Two dif­fer­ent tra­jec­to­ries of the mid­dle class are iden­ti­fied. The dif­fer­ences con­cern the char­ac­ter of link between edu­ca­tion and labor mar­ket, sta­bil­ity of labor rela­tions and pos­si­bili­eties of car­rier plan­ning. Analy­sis of mid­dle class tra­jec­to­ries enables to present the com­plex­ity of flex­i­ble life and work­ing con­di­tions when it comes both to struc­tural fea­tures and the char­ac­ter of per­sonal experiences.

Key­words: mid­dle class, flex­i­ble work­ing con­di­tions, biography

Piotr Ostrowski
“SCARRED GENERATION”: YOUTHS IN THE LABOUR MARKET BY THE ILO
Accord­ing to the Inter­na­tional Labour Organ­i­sa­tion the world is fac­ing a cri­sis of youth employ­ment: young peo­ple are three times more likely to be unem­ployed than adults. Accord­ing to ILO data we are deal­ing with a sit­u­a­tion in which more than 75 mil­lion young peo­ple around the world are look­ing for job. The ILO speaks of ‘scarred gen­er­a­tion’ of young peo­ple who are faced with a dan­ger­ous mix of high unem­ploy­ment, pro­gres­sive inac­tiv­ity and pre­car­i­ous work in devel­oped coun­tries, as well as con­tin­u­ing high lev­els of poverty in devel­op­ing coun­tries. The arti­cle is an analy­sis of the debate, which took place dur­ing the 101 Ses­sion of the Inter­na­tional Labour Con­fer­ence in 2012, when the analy­sis of the sit­u­a­tion of young peo­ple in the labour mar­ket and an attempt to develop rec­om­men­da­tions were taken. The rep­re­sen­ta­tives of the social part­ners and gov­ern­ments from around the world took part.

Key­words: ILO, youths, labour mar­ket, decent work, social dia­logue

Fur­ther­more:
Diary of Social Policy

prze­jdź do Spisu treści

« powrót