Nr 10 (427) 2009
Spis treści 10/2009
Table of Contents
Numer monotematyczny poświęcony zjawisku pracy nierejestrowanej
OD REDAKTORA NUMERU - Kazimierz W. Frieske
PRACA NIEREJESTROWANA JAKO PROBLEM POLITYKI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ — Krzysztof Pater
PRACA NIEREJESTROWANA WE WSPÓŁCZESNEJ LITERATURZE EKONOMICZNEJ — Mieczysław Kabaj
PRZYKŁADY DZIAŁAŃ OGRANICZAJĄCYCH SZARĄ STREFĘ W WYBRANYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ — Joanna Mirosław
PRACA NIEREJESTROWANA W POLSCE W ŚWIETLE DOTYCHCZASOWYCH BADAŃ GUS — Mieczysław Kabaj
JAK ZMIERZYĆ ZJAWISKO PRACY NIEREJESTROWANEJ? — Anna Giza-Poleszczuk
GOSPODARSTWA DOMOWE JAKO PRACODAWCY — Marek Bednarski, Wiktor Rutkowski
ZATRUDNIENIE NIEREJESTROWANE OD STRONY PRACOWNIKÓW — Mateusz Walewski
ŻYCIE NA SZARO. WEWNĘTRZNE ZRÓŻNICOWANIE SZAREJ STREFY — Paweł Poławski
REKOMENDACJE DZIAŁAŃ OGRANICZAJĄCYCH ZJAWISKO PRACY NIEREJESTROWANEJ — Krzysztof Pater
LITERATURA PRZEDMIOTU
NOWOŚCI WYDAWNICZE IPISS
DIARIUSZ POLITYKI SPOŁECZNEJ
Numer monotematyczny poświęcony zjawisku pracy nierejestrowanej
Przedruk kluczowych — zdaniem redaktora podejmującego stosowne decyzje edytorskie — tekstów zawierających wyniki badań dotyczących szarej strefy rynku pracy, czyli zjawiska pracy nierejestrowanej*, służy kilku celom wykraczającym znacznie poza to, na czym koncentrowali się badacze poruszający się w granicach zadań wyznaczonych przez MPiPS, które ich prace finansowało. Oczywiście, zależało nam — przede wszystkim — na spopularyzowaniu problematyki i na jej demistyfikacji, a także na wskazaniu na to, że z podobnymi problemami borykają się także i inne kraje. Sądzimy mianowicie, że nasz miesięcznik ma szerszy krąg odbiorców aniżeli ci, którym udało się dotrzeć do książki wydanej przez Departament Rynku Pracy MPiPS w 2008 r. w nakładzie zaledwie 300 egz. Warto zatem kluczowe rezultaty badań udostępnić nieco szerzej — zwłaszcza, że są one dziełem, na które złożył się wysiłek wielu autorów.
Jednakże, to dalece nie wszystkie racje kryjące się za decyzją o publikacji kolejnego, monotematycznego numeru Polityki Społecznej, decyzją, która zawsze jest kłopotliwa choćby dlatego, że opóźnia publikację prac nadsyłanych do Redakcji pisma. Mieliśmy na uwadze także i inne powody, dla których warto nad problematyką pracy nierejestrowanej zastanowić się nieco uważniej.
Po pierwsze, chcieliśmy skłonić naszych Czytelników do refleksji nad złożonością problemów, przed którymi staje polityka społeczna — i politycy społeczni — dostrzegając to, że analizowane przez nich zjawiska umykają jednoznacznym ocenom. Praca — każda praca — rejestrowana czy nie jest źródłem dochodów, bez których funkcjonowanie wielu rodzin czy gospodarstw domowych byłoby trudniejsze, bowiem dochody te — tak czy inaczej — współtworzą popyt konsumpcyjny, a zatem przyczyniają się do dynamizowania gospodarki etc.
Po drugie, warto może zastanowić się nad tym, w jakim stopniu skala zjawiska pracy nierejestrowanej i zjawisk z nim związanych — też przecież wyznaczona na podstawie intelligent guess — wpływa na wiarygodność rozmaitych prognoz gospodarczych, którym z zapałem oddają się ekonomiści spierający się — na przykład — o dziesiętne punktów procentowych hipotetycznego wzrostu gospodarczego. Spory te mają sens w tej mierze, w jakiej od ich rezultatów zależy szereg decyzji w sferze polityki makroekonomicznej, a także decyzji dotyczących struktury budżetu publicznego czy wysokości deficytu budżetowego. Nie sprawia większej przyjemności zwolennikom tezy o racjonalności rządzenia myśl, wedle której u podstaw racjonalności procedur budżetowych tkwi bełtanie fusów. Może bardziej zbliżymy się do realiów, przyznając z pokorą, że teza o racjonalności zarządzania sprawami publicznymi jest wprawdzie ważna ze względów perswazyjnych, ale przede wszystkim jest to oświeceniowe wyznanie wiary.
Wreszcie, po trzecie, czytając prace poświęcone analizom zjawisk pracy nierejestrowanej warto pomyśleć nieco szerzej i zastanowić się nad konkurencyjnymi interpretacjami ładu społecznego, w którym przychodzi nam żyć. Mówiąc najkrócej, jedna z tych interpretacj i– proponowana, na przykład, przez autorów znakomitego skądinąd i trafnie obecnego w mediach badania pt. Diagnoza Społeczna — mówi, że Polacy żyją i pracują wbrew własnemu państwu, które im to utrudnia, jak tylko może, narzucając rozmaite zbędne regulacje i nie respektując ustalonych przez siebie procedur. Powiada się nam zatem, że Polacy są zdolni do samoorganizacji w tej mierze, w jakiej tworzą oni dość skutecznie jakiś ład społeczny funkcjonujący obok państwa, bo przecież w przedłużającym się stanie anomii żadne społeczeństwo funkcjonować nie może. Interpretacja druga sprowadza się do lamentu nad deficytami społecznej samoorganizacji, braku zaufania w sieciach społecznych interakcji, atrofii kapitału społecznego etc. Gdyby ta interpretacja miała okazać się trafniejsza aniżeli pierwsza, to musiałoby to oznaczać, że jednak państwo jest na tyle efektywnym organizatorem życia zbiorowego i na tyle skutecznie wtłacza codzienną aktywność Polaków w wyznaczone przez siebie rutyny, że udaje się nam w tym państwie trwać — ciągle jako zorganizowane społeczeństwo — mimo wskazanych deficytów. Oczywiście, dylemat ten jest trochę przerysowany, idzie tu jednak o wskazanie na to, że co do swoich przesłanek oba te sposoby myślenia pogodzić się nie dają. To musiałoby oznaczać, że albo jeden z nich prowadzi nas na manowce, albo oba są błędne, a my — nie umiejąc wskazać na interpretację alternatywną — nadal nie rozumiemy dynamiki własnego społeczeństwa. Przyjmując wersję pierwszą, musielibyśmy uznać, że praca nierejestrowana jest próbą radzenia sobie poza państwem, wersja druga każe na pracę nierejestrowaną patrzeć jak na próbę jazdy na gapę i zdrożność rozsadzającą politycznie ufundowany porządek życia zbiorowego. Nie wykluczone jest zatem, że warto uprzystępniać teksty o zjawiskach pracy nierejestrowanej nie dlatego, że są one interesujące same przez się, choć sądzić wypada, że takie są, lecz dlatego, że stanowią one dogodny punkt wyjścia dla szerszej refleksji nad kondycją polskiego społeczeństwa.
Social Policy
Special issue — Unregistered labour
Table of Contents No 10 (427), 2009
EDITORS NOTE - Kazimierz W. Frieske
UNREGISTERED LABOUR AS SOCIAL POLICY PROBLEM — Krzysztof Pater
UNREGISTERED LABOUR. LITERATURE OVERVIEW — Mieczysław Kabaj
GOOD PRACTICES IN COMBATING UNREGISTERED LABOUR: SELECTED CASES IN THE EU — Joanna Mirosław
UNREGISTERED LABOUR IN THE RECENT MAIN STATISTICAL OFFICE RESEARCH — Mieczysław Kabaj
HOW TO QUANTIFY UNREGISTERED EMPLOYMENT? — Anna Giza-Poleszczuk
UNREGISTERED EMPLOYMENT AS SEEN BY EMPLOYEES — Mateusz Walewski
HOUSEHOLDS AS EMPLOYERS — Marek Bednarski, Wiktor Rutkowski
LIFE IN A GRAY ZONE: GRAY ECONOMY DIVERSIFICATIONS - Paweł Poławski
GUIDELINES FOR ACTION — Krzysztof Pater
SELECTED BIBLIOGRAPHY
NEW BOOKS PUBLISHED BY THE INSTITUTE OF LABOUR AND SOCIAL STUDIES
DIARY OF SOCIAL POLICY
We recommend the papers
Krzysztof Pater
UNREGISTERED LABOUR AS SOCIAL POLICY PROBLEM
The paper presents some dilemmas we are facing when it comes to unregirestered employment. Quite obviously unregistered employment seems to better then unemployment, but still it remains unclear if such statement holds regardless to the level of its generality.
Mieczysław Kabaj
UNREGISTERED LABOUR. LITERATURE OVERVIEW
Economic literature on shadowy economy counts at least several hundreds items. Majority of works was published in the last decade. The paper presents summary concerning the scope of shadowy economy in the variety of countries, about its costs and benefits, etc.
Joanna Mirosław
GOOD PRACTICES IN COMBATING UNREGISTERED LABOUR: SELECTED CASES IN THE EU
The paper presents several cases of good practices in combating unregistered employment in number of the EU countries and ends with conclusions indicating possible ways of turning unregistered employment into registered one..
Mieczysław Kabaj
UNREGISTERED LABOUR IN THE RECENT MAIN STATISTICAL OFFICE RESEARCH
Poland is one of the very few countries that systematically investigate employment in the shadowy economy. Polish Main Statistical Office carried out three research projects concerning unregistered employment — in 1995, 1998 and 2004. Outcomes of these research projects are summarized in the paper.
Anna Giza-Poleszczuk
HOW TO QUANTIFY UNREGISTERED EMPLOYMENT?
The paper presents selected issues that are focused on unregistered employment measurement and, in particular, measures of unregistered employment demand and supply. Innovative approaches to measurement, both qualitative and quantitative, are presented and discussed with an aim to grasp cultural aspects of the phenomenon under scrutiny.
Mateusz Walewski
UNREGISTERED EMPLOYMENT AS SEEN BY EMPLOYEES
The paper presents findings of the research project carried by the CASE and SMG/KRC Company on employees perceptions on unregistered employment. Research covered such issues as the scope, as well as structure of unregistered employments and its major structural determinants.
Marek Bednarski, Wiktor Rutkowski
HOUSEHOLDS AS EMPLOYERS
Authors discuss unregistered jobs offered by households indicating that attitudes towards the State are as important as cost — benefit calculations. The paper presents empirical findings concerning households decisions on using unregistered work.
Paweł Poławski
LIFE IN A GRAY ZONE: GRAY ECONOMY DIVERSIFICATIONS
The article addresses the problem of popular in the literature and — at the same time — artificial distinction between the formal and informal economy. It also discusses why analyses of the grey economy shall not be limited to labor market, showing that individual activities in various dimensions of the informal economy are correlated. The author, using factor analysis, shows to what extent individuals are engaged in the informal exchange of goods and services, and what is the relation between the engagement and the lifestyle in contemporary Poland.
Krzysztof Pater
GUIDELINES FOR ACTION
Author summarizes major findings of the research project and puts forward the package of suggestions concerning legalization of unregistered forms of economic activity covering both legal and administrative and economic measures that take into account diversified sensitivity of the variety of labour market actors.
