Nr 8 (401) 2007

Spis treści 8/2007

Table of Contents

numer monotem­aty­czny

REDAKTORA NUMERU – Bożena Balcerzak-Paradowska
WSPÓŁCZESNE WYZWANIA DLA POLITYKI RODZINNEJ – Bożena Balcerzak-Paradowska
POLITYKA RODZINNA A PRZEMIANY RODZINY, GOSPODARKI I PAŃSTWA – Stanisława Goli­nowska
UWAGI O POLITYCE RODZINNEJ W POLSCE W KONTEKŚCIE WZROSTU DZIETNOŚCI I ZATRUDNIENIA KOBIET – Irena Elż­bi­eta Kotowska 
PRACA A RODZINA – Danuta Graniewska
PŁACA RODZINNA – Zofia Jacukow­icz
GODZENIE OBOWIĄZKÓW RODZINNYCH Z ZAWODOWYMI WYZWANIEM DLA POLITYKI RODZINNEJ – Dorota Gło­gosz
INWESTYCJE W MŁODE POKOLENIE I ZASADA RÓWNYCH SZANS W POLITYCE RODZINNEJ I EDUKACYJNEJ – Bożena Kołaczek
PRZECIWDZIAŁANIE UBÓSTWU DZIECI – Wielisława Warzywoda-Kruszyńska
KOORDYNACJA ŚWIADCZEŃ RODZINNYCH W REGULACJACH WSPÓLNOTOWYCH – Gertruda Uścińska
PRZEMIANY RODZINY – WYZWANIA DLA POLITYKI RODZINNEJ. ARYKUŁ DYSKUSYJNY – Piotr Szukalski
MAŁOLETNIE RODZICIELSTWO JAKO PROBLEM PSYCHOSPOŁECZNY – Grażyna Mikołajczyk-Lerman 

RECENZJE
Nuria Chin­chilla, Con­suelo León: FEMALE AMBITION. HOW TO RECONCILE WORK AND FAMILY – Katarzyna Kowal­ska

NOWOŚCI WYDAWNICZE IPISS
DIARIUSZ POLITYKI SPOŁECZNEJ

Numer monotem­aty­czny
Niepoko­jące trendy pro­cesów demograficznych oży­wiły w Polsce dyskusję o poli­tyce rodzin­nej. Spadek dziet­ności, a w jego następst­wie obniże­nie przy­rostu nat­u­ral­nego, któremu towarzyszy – i może się nasi­lać – ubytek rzeczy­wisty liczby lud­ności, będący skutkiem emi­gracji spowodowały, że do coraz szer­szych kręgów, także decy­denc­kich, zaczęła docierać wizja for­mowa­nia się przyszłego „wiz­erunku” lud­ności Pol­ski. Charak­tery­zować się on będzie spad­kiem liczeb­ności pop­u­lacji i zmi­anami struk­tu­ral­nymi, wyraża­ją­cymi się nie tylko wzrostem udzi­ału lud­ności w starszym wieku wśród ogółu lud­ności, ale także spad­kiem liczeb­ności grup w wieku akty­wności zawodowej. Zmi­any te stanowią zapowiedź określonych skutków dla funkcjonowa­nia społeczeństw: możli­wych per­tur­bacji na rynku pracy, obciążeń sys­temów: ochrony zdrowia, emerytalno-rentowego, pomocy społecznej itp. Rodz­ina, głównie w kon­tekś­cie swej funkcji prokrea­cyjnej, stała się przed­miotem zain­tere­sowa­nia, przekłada­ją­cym się częś­ciowo na różnego rodzaju dzi­ała­nia, słabo pow­iązane w spójny sys­tem. Ale rola rodziny nie sprowadza się tylko do udzi­ału w iloś­ciowym roz­woju lud­ności. Mimo zmian zachodzą­cych w jej for­mach i struk­turze, nadal decy­duje ona o repro­dukcji struk­tury społecznej. Real­iza­cja jej społecznych funkcji: wychowaw­czej, soc­jal­iza­cyjnej, eko­nom­icznej, nadaje wymiar jakości życia obec­nych pokoleń, ale skutkować będzie odt­warzaniem lub mod­ern­iza­cją struk­tury społeczeństwa pol­skiego w przyszłości. Rodz­ina jest głównym pod­miotem inwest­y­cji w młode pokole­nia. Jest ważnym pod­miotem budowa­nia kap­i­tału ludzkiego tak w odniesie­niu do młodej gen­er­acji, jak i gen­er­acji dorosłych. Uczest­niczy w tworze­niu kap­i­tału społecznego i budowa­niu społeczeństwa oby­wa­tel­skiego. Należy zatem pamię­tać o szerzej rozu­mi­anej roli rodziny we wszech­stron­nym roz­woju i postępie społecznym. I to przesłanie powinno wyty­czać cele poli­tyki rodzin­nej w Polsce, szer­sze niż tylko prona­tal­isty­czne. Niniejszy numer „Poli­tyki Społecznej” poświę­cony został rozważan­iom na temat poli­tyki rodzin­nej w Polsce. Wpisuje się to w nurt prac prowad­zonych od wielu lat w Insty­tu­cie Pracy i Spraw Soc­jal­nych, do którego dołączają się autorzy reprezen­tu­jący inne środowiska naukowe. Ta inte­gracja wokół sprawy poli­tyki rodzin­nej świad­czy nie tylko o zain­tere­sowa­niu prob­le­mem, ale także o potrze­bie uczest­nictwa w deba­cie nad rozwiąza­ni­ami wpły­wa­ją­cymi na funkcjonowanie rodziny – a przez to całego społeczeństwa – dziś i jutro. Na poli­tykę rodzinną można patrzeć poprzez jej cele, jak i poprzez uwarunk­owa­nia społeczno-ekonomiczne i poli­ty­czne, pozosta­jące ze sobą we wza­jem­nej zależności. Cele, które określone zostały jako wyzwa­nia dla poli­tyki rodzin­nej, wynika­jące z potrzeby dostrzeże­nia roli rodziny w roz­woju iloś­ciowym i jakoś­ciowym społeczeństwa, zostały „osad­zone” w szer­szym kon­tekś­cie przemian dokonu­ją­cych się w sferze gospo­dar­czej („inna struk­tura gospo­darki”) i sferze wel­fare state („inne państwo”). Szczególne znacze­nie dla funkcjonowa­nia rodziny – z jed­nej strony – i dla „innej gospo­darki” – z drugiej, mają zmi­any na rynku pracy, wyraża­jące się m.in. wzrostem uczest­nictwa kobiet w sferze pracy. Na zagad­nie­nie to należy patrzeć z punktu widzenia wzrostu dziet­ności, jak i zatrud­nienia kobiet, znaczenia pracy zawodowej dla real­iza­cji eko­nom­icznej funkcji rodziny oraz wyko­rzys­ta­nia sys­temu płac (płaca rodzinna) jako instru­mentu poli­tyki rodzin­nej. Następują zmi­any w mod­elu demograficznym rodziny, a jego prze­jawy zostały zasyg­nal­i­zowane w wielu artykułach. Formy życia rodzin­nego nabier­ają rzeczy­wiś­cie różnych ksz­tałtów, czy jed­nak wszys­tkie z nich rozsz­erzą się na taką skalę, że będą stanowić wyzwa­nia dla poli­tyki rodzin­nej? Czy wszys­tkie z nich należałoby uznać za obiekt dzi­ałań w ramach tej poli­tyki?
Poszuki­wanie odpowiedzi na to pytanie może stanowić zaczyn do dal­szej dyskusji o przemi­anach rodziny i o przyszłym mod­elu poli­tyki rodzin­nej. Następują też zmi­any eko­nom­icznego mod­elu rodziny, opartego na pracy zawodowej obo­jga rodz­iców. Ułatwie­nie godzenia obow­iązków zawodowych z rodzin­nymi staje się zatem ważnym celem poli­tyki rodzin­nej. W numerze nie został przed­staw­iony szer­szy kon­tekst przemian społecznych. Jed­nym z jego prze­jawów jest naras­tanie zróżni­cow­a­nia struk­tury społecznej, wynika­jącego m.in. ze zróżni­cow­a­nia warunków życia rodzin oraz zagroże­nia ubóst­wem i wyk­lucze­niem społecznym młodego pokole­nia. W tym kon­tekś­cie należy dostrzec prewen­cyjną funkcję poli­tyki rodzin­nej w prze­ci­wdzi­ała­niu pogłębi­a­ją­cym się, nieuza­sad­nionym zróżni­cow­an­iom poprzez tworze­nie warunków wyrówny­wa­nia szans i zapo­b­ie­ga­niu ubóstwu rodzin i dzieci. Ten cel, słabo dostrze­gany w poli­tyce rodzin­nej w Polsce, nabiera znaczenia w wielu kra­jach Unii Europe­jskiej, które walkę z ubóst­wem rodzin i dzieci staw­iają sobie za cel pri­o­ry­te­towy. Opier­a­jąc się na jed­nym z ele­men­tów otwartej metody koor­dy­nacji, jakim jest bench­mark­ing, w pol­skiej poli­tyce rodzin­nej powinny zostać wyko­rzys­tane przykłady dobrych prak­tyk stosowanych w innych kra­jach. Obec­ność w Unii Europe­jskiej powoduje jeszcze inne wyzwanie dla poli­tyki rodzin­nej w Polsce, o charak­terze prawno-organizacyjnym, jakim jest potrzeba koor­dy­nacji sys­temów zabez­piecza­nia społecznego, w tym świad­czeń rodzin­nych – pod­sta­wowego instru­mentu poli­tyki rodzin­nej. Zamieszc­zone w numerze wypowiedzi grona wybit­nych ekspertów można potrak­tować jako głos w dyskusji wokół zapowiedzianego i – jak należy mieć nadzieję – wchodzącego w fazę tworzenia pod­staw prawnych pro­gramu poli­tyki rodzin­nej pt. W trosce o pol­ska rodz­inę. Można im jed­nak przyp­isać szer­sze znacze­nie: zaw­ier­ają one nie tylko ładunek reflek­sji autors­kich, ale mają walor eduka­cyjny, niezbędny do pod­ję­cia szer­szego dyskursu społecznego, pozwala­jącego na spo­jrzenia na poli­tykę rodzinną z dal­szej per­spek­tywy, jako instru­mentu roz­woju.

Pon­adto w numerze:
Recen­zje z kra­jowych i zagranicznych pozycji

 

---

Social Pol­icy
Spe­cial Issue – “Fam­ily Policy”

Table of Con­tents No 8 (401), 2007

EDITORS NOTE – Bożena Balcerzak-Paradowska

CURRENT CHALLENGES OF FAMILY POLICY – Bożena Balcerzak-Paradowska
FAMILY POLICY AND CHANGES IN THE FAMILY, ECONOMY AND STATE. VOICE IN THE POLISH DEBATE ON FAMILY POLICY – Stanisława Goli­nowska
REMARKS ON FAMILY POLICY IN POLAND IN THE CONTEXT OF INCREASES IN FERTILITY AND WOMEN’S EMPLOYMENT – Irena Elż­bi­eta Kotowska
WORK AND FAMILY – Danuta Graniewska
LIVING WAGE – Zofia Jacukow­icz
RECONCILIATION OF WORK AND FAMILY LIFE AS A CHALLENGE TO FAMILY POLICY – Dorota Gło­gosz
THE INVESTMENT IN YOUTH AND PRINCIPLE OF EQUAL CHANCES IN BOTH FAMILY AND EDUCATION POLICY – Bożena Kołaczek
COUNTERACTING CHILD POVERTY – Wielisława Warzywoda-Kruszyńska
COORDINATION OF FAMILY BENEFITS IN COMMUNITY REGULATIONS – Gertruda Uścińska
CHANGES IN FAMILY PATTERNS – CHALLENGES TO POLICY TOWARD FAMILY – Piotr Szukalski
TEENAGE PARENTHOOD AS A PSYCHOSOCIAL PROBLEM – Grażyna Mikołajczyk-Lerman

BOOK REVIEWS
Nuria Chin­chilla, Con­suelo León: FEMALE AMBITION. HOW TO RECONCILE WORK AND FAMILY – Reviewed by Katarzyna Kowal­ska

NEW BOOKS PUBLISHED BY THE INSTITUTE OF LABOUR AND SOCIAL STUDIES
DIARY OF SOCIAL POLIC

We Rec­om­mend the papers:

Bożena Balcerzak-Paradowska
CURRENT CHALLENGES OF FAMILY POLICY 
The author presents and analy­ses cur­rent chal­lenges in fam­ily pol­icy, among many, demo­graphic changes, changes in labour, invest­ments in young gen­er­a­tion. The need of fam­ily pol­icy results from the social func­tions of fam­ily, pro­cre­ation for exam­ple, which decides about quan­ti­ta­tive devel­op­ment and the struc­ture of the pop­u­la­tion in a given coun­try, and on a global scale. The results of the func­tion­ing of fam­i­lies, which con­cern the fol­low­ing gen­er­a­tions, are in the shape of strength­en­ing or changes in the social struc­ture. Through its edu­ca­tional and social func­tion, fam­ily par­tic­i­pates in the processes of cre­ation and devel­op­ment of human cap­i­tal. Hence, fam­ily pol­icy is a sig­nif­i­cant domain of the activ­ity of the state. In the arti­cle the author presents and dis­cusses fam­ily pol­icy pro­gramme in Poland.

Stanisława Goli­nowska
FAMILY POLICY AND CHANGES IN THE FAMILY, ECONOMY AND STATE. VOICE IN THE POLISH DEBATE ON FAMILY POLICY 
The sub­ject of this arti­cle is fam­ily pol­icy con­sid­ered from three per­spec­tives: (1) changes in the fam­ily for­ma­tion process, (2) changes in the national wel­fare state model and (3) changes in the eco­nomic struc­ture: trans­for­ma­tion from indus­try dom­i­nated econ­omy to ser­vice and infor­ma­tion econ­omy. The paper describes var­i­ous fam­ily poli­cies in the world as well as the evo­lu­tion of the fam­ily pol­icy in Poland in long his­tory. Finally – in the arti­cle is assessed the nowa­days Pol­ish fam­ily pol­icy program.

Irena E. Kotowska
REMARKS ON FAMILY POLICY IN POLAND IN THE CONTEXT OF INCREASES IN FERTILITY AND WOMEN’S EMPLOYMENT 
Debates on fer­til­ity increase in Poland can­not ignore that simul­ta­ne­ously there is a strong pres­sure on employ­ment increase, espe­cially of women’s employ­ment. The arti­cle focuses on deter­mi­nants of rec­on­cil­ing between labour mar­ket par­tic­i­pa­tion and fam­ily, con­sid­ered in terms of struc­tural and cul­tural con­flicts. By refer­ring to results of empir­i­cal stud­ies in the field, it is argued that those mea­sures which reduce indi­rect costs of moth­er­hood are of pri­mary rel­e­vance for stim­u­lat­ing both fer­til­ity increase and higher employ­ment of women. These mea­sures dimin­ish the struc­tural con­flict (the insti­tu­tional stet­ting not ade­quately adjusted to women’s employ­ment) and cul­tural con­flict (the per­cep­tion of gen­der roles neglect­ing the increas­ing labour force par­tic­i­pa­tion of women). They include: the devel­op­ment of insti­tu­tional child care, gender-neutral pos­si­bil­i­ties of flex­i­ble work organ­i­sa­tion and part-time, leaves and social ben­e­fits as well as pro­mo­tion of the dual earner-dual carer fam­ily model and gen­der equal­ity in employment.

Danuta Graniewska
WORK AND FAMILY
Earn­ing work is a base sub­sis­tence of major­ity fam­ily and there is basic form of real­iza­tion of eco­nomic func­tion of fam­ily. Level of employ­ment and sizes of unem­ploy­ment decides about pro­fes­sional activ­ity of pop­u­la­tion. These phe­nom­ena have been dis­cussed and illus­trated by sta­tis­tic data. Mate­r­ial sit­u­a­tion in the form of level of rev­enue is dis­cussed accord­ing to socially-professional groups and to num­ber of force of fam­ily on base of result of House­hold bud­get sur­veys mainly. Final part of arti­cle includes esti­mate of sit­u­a­tion of fam­ily gen­eral and pos­si­bil­ity of sat­is­fac­tion of sat­is­fac­tion of its basic functions.

Zofia Jacukow­icz
LIVING WAGE 
This paper addresses the ques­tion what is a liv­ing wage and how it dif­fers from the gen­eral def­i­n­i­tion of remu­ner­a­tion, described as just and fair remu­ner­a­tion for work. The appro­pri­ate level of liv­ing wage for Poland is dis­cussed. The idea of treat­ing the remu­ner­a­tion as a show of sol­i­dar­ity, pre­vent­ing poverty, as well as enabling fam­i­lies to develop and raise chil­dren, is pre­sented. Treat­ing remu­ner­a­tion as a liv­ing wage requires the guar­an­tee of suf­fi­cient pay for the fam­ily father. The dis­crep­ancy between the remu­ner­a­tion in Poland and suf­fi­cient liv­ing wage is shown. An alter­na­tive point of view about remu­ner­a­tion, stat­ing that the amount of remu­ner­a­tion should reflect the value of the work per­formed, regard­less of who per­formed the work, is presented.

Dorota Gło­gosz
RECONCILIATION OF WORK AND FAMILY LIFE AS A CHALLENGE TO FAMILY POLICY 
The paper presents main rea­sons why we – in Poland – have need to improve exist­ing arrange­ments for work-family bal­ance and to enforce new solu­tions in this area. From an eco­nom­i­cal point of view all impor­tant are: reduc­ing of unem­ploy­ment, eco­nomic inac­tiv­ity, espe­cially cor­re­lated with fam­ily rea­sons, and the reduc­tion of neg­a­tive trends in demog­ra­phy (low fer­til­ity, age­ing). In Poland, fam­ily friendly solu­tions in employ­ment are in exist for a long time but there are not a com­pact sys­tem now. It is a chal­lenge to fam­ily pol­icy (explicite and implicite) to cre­ate new, flex­i­ble frames for work-family bal­ance, con­formable to the fast trans­for­ma­tion of labour mar­ket and include var­i­ous ways and means of the fam­ily life’s organization.

Bożena Kołaczek
THE INVESTMENT IN YOUTH AND PRINCIPLE OF EQUAL CHANCES IN BOTH FAMILY AND EDUCATION POLICY 
The treat­ment with edu­ca­tion in inveast­ment cathe­gory means that in real­ity high level of invest­ment expen­di­ture in youth results from higher fam­ily incomes, higher edu­ca­tion level of par­ents, less num­ber of chil­dren. Not all fam­i­lies can ccarry ade­quate expen­di­ture on chil­dren edu­ca­tion, there­fore no accep­ta­tion to social inequal­i­ties implies social fair­ness and prin­ci­ple of equal edu­ca­tional chances. The state try to secure the real­iza­tion of this prin­ci­ple by ade­quaite sys­tems of assis­tance for fam­i­lies learn­ing chil­dren and youth. Those sys­tems means fam­i­lies ben­e­fits, schol­ar­ships and other finan­cial forms of support.

Wielisława Warzywoda-Kruszyńska
COUNTERACTING CHILD POVERTY 
The Reports by Inno­centi Cen­tre revealed that devel­oped Euro­pean coun­tries face child poverty. Its extent is dif­fer­ent in dif­fer­ent coun­tries and cor­re­lates with social wel­fare regimes and cul­tural pat­terns of the child. The low­est child poverty indices are observed in Nordic coun­tries, the high­est in United King­dom, Ire­land and Italy. In the arti­cle are pre­sented strate­gies coun­ter­act­ing child poverty as imple­mented in Fin­land and Great Britain. The soci­ol­ogy of child­hood study car­ried out among poor chil­dren in Eng­land points out pos­si­bil­ity to enhance stan­dard reper­toire used to coun­ter­act child poverty.

Gertruda Uścińska
COORDINATION OF FAMILY BENEFITS IN COMMUNITY REGULATIONS
The arti­cle presents the prin­ci­ples of coor­di­na­tion of social secu­rity schemes in gen­eral and of fam­ily ben­e­fits in par­tic­u­lar. It shows the level in which the prin­ci­ples of coor­di­na­tion influ­ence Pol­ish fam­ily ben­e­fits scheme. It describes the tasks of the author­i­ties and com­pe­tent insti­tu­tions respon­si­ble for the imple­men­ta­tion of Com­mu­nity reg­u­la­tions in this area. Sta­tis­tics included in the arti­cle refer to the ben­e­fits exported from other Mem­ber States. The last part of the arti­cle enlists the prob­lems that need to be resolved in order to ensure effi­cient coor­di­na­tion of social secu­rity schemes.

Piotr Szukalski
CHANGES IN FAMILY PATTERNS – CHALLENGES TO POLICY TOWARD FAMILY
Changes in pat­terns of mar­i­tal and pro­cre­ation behav­iours are more and more wide­spread in Europe and in Poland. It forces to rethink the pub­lic pol­icy toward fam­ily. Dri­ven by increase in diver­sity of fam­ily forms and increase in expec­ta­tions to sup­port rec­on­cil­i­a­tion of fam­ily duties and the pro­fes­sional ones pub­lic pol­icy has to use a mod­i­fied def­i­n­i­tion of the fam­ily to include new forms of long-term relations.

Fur­ther­more: 
Book reviews

prze­jdź do Spisu treści

« powrót