Polityka Społeczna
Numer tematyczny 2/2012
ZDROWIE, SPRAWNOŚĆ I AKTYWNOŚĆ STARZEJĄCEJ SIĘ POPULACJI
  |
Publikacja została przygotowana jako dodatkowe zadanie projektu „Orzekanie o niepełnosprawności i niezdolności do pracy. Aspekt społeczny, medyczny, instytucjonalny i finansowy; analiza systemów krajowych i zagranicznych; pogłębiona ocena występowania zjawiska niepełnosprawności, funkcjonowania orzecznictwa i propozycje zmian”, finansowanego ze środków PFRON.
Redakcja naukowa i pierwsza recenzja: prof. dr hab. Stanisława Golinowska (Instytut Zdrowia Publicznego CM Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych)
Recenzenci: Bożenna Balcerzak-Paradowska (Instytut Pracy i Spraw Socjalnych), Marek Bednarski (Instytut Pracy i Spraw Socjalnych), Kazimierz W. Frieske (Instytut Pracy i Spraw Socjalnych), Ewa Kocot (Instytut Zdrowia Publicznego CM Uniwersytetu Jagiellońskiego), Zofia Morecka (Instytut Pracy i Spraw Socjalnych), Antonina Ostrowska (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), Christoph Sowada (Instytut Zdrowia Publicznego CM Uniwersytetu Jagiellońskiego), Barbara Szatur-Jaworska (Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego), Piotr Szukalski (Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego), Maciej Żukowski (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu).
SPIS TREŚCI
SŁOWO OD REDAKTORA NUMERU – Stanisława Golinowska
DEMEDYKALIZACJA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI I JEJ KONSEKWENCJE INSTYTUCJONALNE – Stanisława Golinowska
ZDROWIE I SPRAWNOŚĆ. PRZEMIANY W POLSCE – Stanisława Golinowska, Agnieszka Sowa
WYDŁUŻANIE TRWANIA ŻYCIA A ZMIANY W STANIE ZDROWIA POPULACJI – Wiktoria Wróblewska
THE FUTURE OF DISABILITY IN POLAND – Luc Bonneux, Nicole Van der Gaag
FUNKCJONOWANIE ORZECZNICTWA LEKARSKIEGO ORAZ DZIAŁALNOŚĆ LEKARZY ORZECZNIKÓW W SYSTEMIE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO I WSPIERANIA ZATRUDNIENIA – Stanisława Golinowska, Agnieszka Sowa, Anna Wilmowska-Pietruszyńska
DOSTĘP ORAZ KORZYSTANIE ZE ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ PRZEZ OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE – Magdalena A. Mrożek-Gąsiorowska
STAN ORAZ UWARUNKOWANIA UCZESTNICTWA DZIECI I MŁODZIEŻY NIEPEŁNOSPRAWNEJ W EDUKACJI W POLSCE – Bożena Kołaczek
TRUDNOŚCI UCZESTNICTWA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA WSPÓŁCZESNYM RYNKU PRACY – Anna Ruzik-Sierdzińska
BARIERY AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ MŁODZIEŻY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI W ŚWIETLE BADAŃ – Ewa Giermanowska
ANALIZA KOSZTÓW PONOSZONYCH PRZEZ RODZICÓW DZIECI Z ORZECZONĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ – Marta Olcoń-Kubicka, Paweł Kubicki
KOSZTY NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI – Katarzyna Piętka-Kosińska
EUROPEJSKIE PODEJŚCIE DO PRAW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W ŚWIETLE REGULACJI. ZNACZENIE DISABILITY ACTION PLAN ORAZ EUROPEAN DISABILITY STRATEGY 2010–2020 – Anna Mokrzycka
NOTKI O AUTORACH
SŁOWO OD REDAKTORA NUMERU
Niepełnosprawność jest tematem obecnym w „Polityce Społecznej” – można by powiedzieć „od zawsze” i relatywnie często. Główna perspektywa dotyczyła zwykle analizy sytuacji osób z niepełnosprawnością i analizy działań polityki społecznej ukierunkowanej na wspieranie realizacji ich potrzeb oraz programów społecznej integracji. Tym razem problem niepełnosprawności jest prezentowany w szerszym kontekście przemian ludzkiej kondycji oraz rozwiązań instytucjonalnych i politycznych, jakie są i powinny być rozwijane w związku z tymi przemianami. Niepełnosprawność we współczesnym świecie jest nie tyle skutkiem złego czy ślepego losu, co nieuchronnym pogorszeniem funkcjonowania w związku z wydłużaniem ludzkiego życia. Przyczyny niepełnosprawności są obecnie głównie skutkiem chorób przewlekłych i wielochorobowości starzejącej się populacji; od 60% (w krajach biedniejszych) do 90% (w krajach bogatszych). W krajach biedniejszych większe znaczenie mają przyczyny związane z urazami na tle wypadków, przemocy i katastrof. Także w Polsce udział wypadków drogowych i wypadków przy pracy jest wyższy wśród przyczyn niepełnosprawności niż w zamożniejszych krajach „starej” Europy. Wyższy jest też udział niepełnosprawności powstałej w wyniku chorób genetycznych, urazów okołoporodowych i chorób okresu niemowlęcego.
Podjęcie tematu niepełnosprawności związane jest też z sytuacją dysfunkcji poznawczej, jaka od kilku lat występuje w Polsce na tle oceny skali niepełnosprawności. Z jednej strony mamy do czynienia z ukazywaniem spadającej tendencji w liczebności osób uznanych (według prawa) za niepełnosprawne i/czy niezdolne do pracy, a z drugiej – z odkrywaniem wzrostu zjawiska tzw. niepełnosprawności funkcjonalnej, związanej z ograniczeniami sprawności w codziennym życiu. To odkrycie bardzo niekorzystnej sytuacji w tej dziedzinie w Polsce przyszło z zewnątrz; w wyniku ogólnoeuropejskich badań na temat zdrowia i sprawności populacji w tzw. wieku niemobilnym (badania SHARE i EHIS).
Szerzej dyskutowanym tematem w związku z niepełnosprawnością są też wymagania dotyczące prowadzenia polityki wobec niepełnosprawności. Nowa regulacja międzynarodowa w tej sprawie – konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, przyjęta 13 grudnia 2006 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ – jest wyrazem pełnego uznania praw osób niepełnosprawnych jako praw człowieka. Została ona podpisana przez Polskę w 2007 r., co było wyrazem z jednej strony pewnego nacisku UE na jej przyjęcie w Europie, jak i wewnątrzkrajowego poparcia dla respektowania wszelkich praw człowieka w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, aczkolwiek okres ratyfikacji konwencji, który się w Polsce wydłuża, może sugerować brak pełnego poparcia. Także ze strony Komisji Europejskiej formułowane są nowe postulaty dotyczące polityki wobec niepełnosprawności. Strategia w tej dziedzinie – Disability Action Plan – sformułowana już na kolejne lata (do 2020 r.), jest poważnym argumentem potrzebnych zmian w Polsce.
Na tle występowania tych trzech nowych perspektyw analitycznych i politycznych problemu niepełnosprawności powstała potrzeba nie tylko ewidencji i analizy badań dotychczasowych, ale też przeprowadzenia badań dodatkowych. Prezentowany numer monograficzny „Polityki Społecznej” zawiera więc dwa rodzaje artykułów: (1) pochodzących z rozpoznania wybranych badań i analiz „zewnętrznych”, szczególnie ważnych dla tematu oraz (2) głównych wyników badań wewnętrznych zrealizowanych w Instytucie Pracy i Spraw Socjalnych, sfinansowanych przez PFRON w ramach projektu Orzekanie o niepełnosprawności i niezdolności do pracy. Aspekt społeczny, medyczny, instytucjonalny i finansowy.
Układ prezentowanych artykułów w numerze jest klasyczny: od zagadnień ogólnych i teoretycznych do zagadnień praktycznych, związanych z prowadzeniem polityki wobec niepełnosprawności. Wiele artykułów ma charakter pionierski, np. analiza systemu orzecznictwa lekarskiego i ocena działania lekarzy orzeczników, czy też próba oszacowania kosztów niepełnosprawności.
Przekazując Czytelnikom ten monograficzny numer pisma liczymy nie tylko na naukowe zainteresowanie metodami i wynikami przeprowadzonych badań. Liczymy także na zainteresowanie policy makers i wywołanie przez nich odpowiednich działań w kraju. Polska ma bowiem nie tylko wysoki udział osób z niepełnosprawnością (a będzie miała jeszcze większy – najwyższy w UE, jak pokazuje prognoza Eurostatu – patrz artykuł Luca Bonneux), ale także prowadzi wobec nich ograniczoną w skuteczności politykę zdrowotną oraz aktywizującą. Proces dynamicznego starzenia się populacji oraz wydłużanie aktywności zawodowej wymagają zdecydowanie większej troski o posiadane zasoby ludzkie; takie, jakie przez kilka dekad będą w kraju dostępne.
Stanisława Golinowska
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie
Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński
AUTORZY
Luc Bonneux: studied medicine in Antwerp (Belgium). After a career of tropical doctor, he studied Epidemiology in London and obtained his PhD in Rotterdam (Netherlands) with a dissertation on the use of mathematical modelling in ageing research, new field which later became known as demographic epidemiology. In 2006 he came to the Netherlands Interdisciplinary Demographic Institute. In 2012, he returned to elderly care as a practicing medical doctor.
Nicole Van Der Gaag: is senior researcher at the Netherlands Interdisciplinary Demographic Institute in The Hague (NIDI). She has a background in psychology. Her main field of interest is population forecasting. Since she joined NIDI in 1993, she was involved in several applied or methodological studies in the field of population projections and demographic and migration statistics, mostly on behalf of the European Commission. Her recent research also includes work on forecasting demand for care.
Ewa Giermanowska: doktor nauk humanistycznych w zakresie socjologii, pracuje w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się dziedzinie socjologii pracy i organizacji oraz w polityce zatrudnienia, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki zatrudnienia młodzieży i osób niepełnosprawnych. Realizowała wiele projektów empirycznych dotyczących zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Instytucie Spraw Publicznych, Uniwersytecie Warszawskim, obecnie we współpracy z Wydziałem Humanistycznym Akademii Górniczo-Hutniczej.
Stanisława Golinowska: profesor nauk ekonomicznych, autorka licznych prac z obszaru polityki społecznej, rynku pracy oraz ekonomiki zdrowia. Od wielu lat związana z Instytutem Zdrowia Publicznego Collegium Medicum UJ w Krakowie, gdzie jest nauczycielem akademickim. W Instytucie Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie inicjuje i prowadzi liczne badania z zakresu spraw społecznych. Należy do grona założycieli Fundacji CASE i jest wiceprzewodniczącą Rady Fundacji.
Bożena Kołaczek: doktor nauk ekonomicznych, ekonomistka, polityk społeczny, pracownik Zakładu Problemów Rodziny Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych. Zajmuje się badaniami warunków życia rodzin, rynku pracy i instytucjonalno-prawnymi instrumentami polityki rodzinnej. Dodatkowy obszar zainteresowań stanowi niepełnosprawność oraz jej skutki społeczno-ekonomiczne, zwłaszcza w kontekście rynku pracy oraz realizacji podstawowych funkcji rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym. Zajmuje się także badaniami dotyczącym edukacji dzieci i młodzieży, jej uwarunkowań społecznych, w tym rodzinnych oraz inwestycji w kapitał ludzki. Sekretarz konkursu IPiSS na najlepsze prace magisterskie i doktorskie w dziedzinie pracy i polityki społecznej oraz sekretarz Komisji ds. Przewodów Doktorskich Rady Naukowej IPiSS.
Paweł Kubicki: doktor nauk ekonomicznych, ekonomista i polityk społeczny, adiunkt w Szkole Głównej Handlowej, społeczny rzecznik uczniów niepełnosprawnych w projekcie „Wszystko jasne. Dostępność i jakość edukacji dla uczniów niepełnosprawnych”. Współpracownik i ekspert wielu organizacji pozarządowych. Jego zainteresowania naukowe obejmują tematykę wykluczenia społecznego i dyskryminacji oraz aktywności społecznej.
Anna Mokrzycka: doktor nauk prawnych. Praca doktorska obroniona w Katedrze Prawa Pracy i Polityki Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego na temat systemu zabezpieczenia osób z niepełnosprawnością w UE i w Polsce i sposobu definiowania niepełnosprawności na gruncie prawa. Adiunkt w Zakładzie Polityki Zdrowotnej i Zarządzania Instytutu Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Członek polskiego zespołu eksperckiego w Health Policy & Reform Network. Kierownik grantu habilitacyjnego Prawo do zdrowia – konstytucyjny priorytet czy źródło dylematów zarządzania publicznego w ochronie zdrowia?
Magdalena A. Mrożek-Gąsiorowska: magister, w latach 2001–2006 studiowała zdrowie publiczne na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Obecnie jest doktorantką w Zakładzie Ekonomiki Zdrowia i Zabezpieczenia Społecznego Instytutu Zdrowia Publicznego, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Planowana praca doktorska poświęcona będzie problematyce rehabilitacji medycznej, ocenie jej efektywności oraz organizacji i funkcjonowania.
Marta Olcoń-Kubicka: doktor, socjolog, adiunkt w Katedrze Socjologii SGGW. Badacz jakościowy, specjalizuje się w socjologii internetu i metodologii prowadzenia badań przez Internet. Prowadziła badania związane z przemianami macierzyństwa oraz z wykorzystywaniem nowych technologii przez osoby w wieku 50+. Autorka książki Indywidualizacja a nowe formy wspólnotowości (2009).
Katarzyna Piętka-Kosińska: absolwentka Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego (1994), współpracuje z firmą CASE-Doradcy od 1999 r. i Fundacją Naukową CASE od 1994 r. W latach 1997–1999 była ekonomicznym doradcą rządu ukraińskiego. Realizuje i koordynuje projekty badawcze z zakresu polityki społecznej, makroekonomii (analizy i prognozy makroekonomiczne), a także projekty z zakresu analiz sektorowych w Polsce. Jest autorem lub współautorem kilkunastu publikacji związanych z powyższą tematyką. Od maja 2011 pełni funkcję wiceprezesa Zarządu CASE-Doradcy.
Anna Ruzik-Sierdzińska: doktor, pracuje w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Jej zainteresowania naukowe to rynek pracy, systemy zabezpieczenia społecznego i polityka społeczna. Współpracowała w projektach z instytutami badawczymi w Polsce i zagranicą, a także Bankiem Światowym i Międzynarodową Organizacją Pracy.
Agnieszka Sowa: doktor, socjolog, polityk społeczny, adiunkt w Instytucie Pracy i Spraw Socjalnych. Zajmuje się kwestiami związanymi z funkcjonowaniem systemu opieki zdrowotnej i opieki długookresowej, analizami stanu zdrowia i niepełnosprawności. Realizatorka licznych projektów krajowych i międzynarodowych dla Komisji Europejskiej, Międzynarodowej Organizacji Pracy, OECD.
Anna Wilmowska-Pietruszyńska: doktor nauk medycznych, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego, w latach 1990–2004 pracowała w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych jako dyrektor Departamentu Orzecznictwa Lekarskiego, a następnie Naczelny Lekarz ZUS. Prowadzi działalność dydaktyczno-naukową w Szkole Zdrowia Publicznego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie. Współpracuje z zagranicznymi instytucjami zabezpieczenia społecznego, ze szczególnym uwzględnieniem orzecznictwa lekarskiego i rehabilitacji w ramach prewencji rentowej.
Wiktora Wróblewska: doktor habilitowany, prof. nadzw. Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie (ekonomia – demografia); pracownik naukowo-dydaktyczny w Instytucie Statystyki i Demografii SGH. Rozprawa habilitacyjna pt. Zdrowie i umieralność – Polska na przełomie wieków. Publikuje m.in., w „Studiach Demograficznych”, „Wiadomościach Statystycznych”, „Medycynie Wieku Rozwojowego”, „International Journal of Epidemiology”, „Social Science and Medicine”.
Social Policy
Table of Contents Special Issue No 2 2012
FROM EDITORS – Stanisława Golinowska
DEMEDICALIZATION OF DISABILITY AND ITS INSTITUTIONAL CONSEQUENCES – Stanisława Golinowska
HEALTH STATUS AND FUNCTIONAL LIMITATION. CHANGES IN POLAND – Stanisława Golinowska, Agnieszka Sowa
INCREASING LIFE EXPECTANCY AND TRANSFORMATION IN HEALTH – Wiktoria Wróblewska
THE FUTURE OF DISABILITY IN POLAND – Luc Bonneux, Nicole van der Gaag
MEDICAL ASSESSMENT OF DISABILITY AND ACTIVITIES OF MEDICAL DOCTORS IN THE SOCIAL PROTECTION SYSTEM AND LABOUR SUPPORT – Stanisława Golinowska, Agnieszka Sowa, Anna Wilmowska-Pietruszyńska
ACCESS TO AND USE OF MEDICAL SERVICES BY THE DISABLED PERSONS – Magdalena A. Mrożek-Gąsiorowska
THE POSITION AND CONDITIONS OF DISABLED CHILDREN AND YOUTH ATTENDANCE AT EDUCATION IN POLAND – Bożena Kołaczek
BARRIERS TO THE LABOUR MARKET PARTICIPATION OF THE DISABLED – Anna Ruzik-Sierdzińska
BARRIERS TO LABOUR FORCE PARTICIPATION OF YOUNG PEOPLE WITH DISABILITIES ACCORDING TO THE RESEARCH STUDIES – Ewa Giermanowska
DISABILITY COSTS BEARED BY PARENTS OF THE DISABLED CHILDREN – Marta Olcoń–Kubicka, Paweł Kubicki
THE COSTS OF DISABILITY – Katarzyna Piętka-Kosińska
EUROPEAN STRATEGIES TOWARDS RIGHTS OF THE DISABLED PERSONS – THE MEANING OF THE DISABILITY ACTION PLAN AND EUROPEAN DISABILITY STRATEGY 2010–2020 – Anna Mokrzycka
ABOUT AUTHORS
