Polityka Społeczna
Numer tematyczny 2/2011
PROBLEMY ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO W POLSCE I NA ŚWIECIE
CZĘŚĆ I
Redakcja naukowa: dr Filip Chybalski (Politechnika Łódzka)
Recenzenci: prof. dr hab. Gertruda Uścińska (Instytut Pracy i Spraw Socjalnych), prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz (Szkoła Główna Handlowa w Warszawie), mgr Marcin Wojewódka (Wojewódka i Wspólnicy Sp. k.)
SPIS TREŚCI (CZĘŚCI I)
OD REDAKTORA NUMERU – Filip Chybalski
ADEKWATNOŚĆ I STABILNOŚĆ SYSTEMU EMERYTALNEGO
ADEKWATNOŚĆ SYSTEMÓW EMERYTALNYCH WEDŁUG CELÓW OMC A REŻIMY EMERYTALNE W EUROPIE – Filip Chybalski
HOJNOŚĆ SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO A OSZCZĘDZANIE NA STAROŚĆ – Agnieszka Pleśniak
OPODATKOWANIE EMERYTUR W UNII EUROPEJSKIEJ – Maciej Cieślukowski
JAKOŚĆ ŻYCIA EMERYTÓW – Adam Depta
ZAGROŻENIA FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO W POLSCE W KONTEKŚCIE WPROWADZANYCH ZMIAN – Alicja Gołębiewska
ZMIANA ZASAD DYSTRYBUCJI SKŁADKI EMERYTALNEJ A ZNACZENIE OFE NA RYNKU FINANSOWYM – Edyta Marcinkiewicz
SYTUACJA PRAWNA UBEZPIECZONEGO W ASPEKCIE ZMIAN FUNKCJONOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO W POLSCE – Arleta Nerka
REKONSTRUKCJA WIEKU EMERYTALNEGO W DOBIE DEMOGRAFICZNEGO STARZENIA. PORÓWNANIE ALTERNATYWNYCH MODELI I ROZWIĄZAŃ – Łukasz Jurek
CO DALEJ Z FUNDUSZEM REZERWY DEMOGRAFICZNEJ — WNIOSKI Z ANALIZ I PROGNOZ – Piotr Obidziński
ANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY STAROŚCIĄ DEMOGRAFICZNĄ A EKONOMICZNĄ W WYBRANYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ W LATACH 1999–2010 – Monika Papież
DETERMINANTY I KIERUNKI ZMIAN W SYSTEMACH EMERYTALNYCH
DETERMINANTY ZMIAN W SYSTEMACH EMERYTALNYCH – UJĘCIE GLOBALNE – Adam Samborski
SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE I NA ŚWIECIE – STAN I PERSPEKTYWY – Maja Prudzienica
WPŁYW KOSZTÓW NA ZGROMADZONE OSZCZĘDNOŚCI EMERYTALNE W REGULOWANYCH I DOBROWOLNYCH SYSTEMACH – ANALIZA ROZWIĄZAŃ POLSKICH I MIĘDZYNARODOWYCH – Andrzej Sołdek
KONSTRUKCJA SYSTEMU EMERYTALNEGO W POLSCE I W NIEMCZECH – Roman Garbiec
SYSTEM EMERYTALNY W NORWEGII JAKO ELEMENT SYSTEMU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH – Magdalena Mosionek-Szweda
WYKORZYSTANIE SYSTEMU ZDEFINIOWANEJ SKŁADKI W PPE – Ewa Chrzanowska
UPRAWNIENIA DO OKRESOWEJ EMERYTURY KAPITAŁOWEJ W KONTEKŚCIE ZRÓŻNICOWANEGO WIEKU EMERYTALNEGO — Aldona Klimkiewicz
ODWRÓCONA HIPOTEKA JAKO FINANSOWE ZABEZPIECZENIE PRZYSZŁOŚCI EMERYTALNEJ – Iwona Olejnik
WYBRANE PROBLEMY FUNKCJONOWANIA ODWRÓCONEGO KREDYTU HIPOTECZNEGO JAKO FORMY UZUPEŁNIAJĄCEJ PUBLICZNY SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE – Agnieszka Huterska, Robert Huterski
POLISY UBEZPIECZENIOWE JAKO ŹRÓDŁO DODATKOWYCH DOCHODÓW EMERYTALNYCH – Joanna Adamska
NOTKI O AUTORACH
OD REDAKTORA NUMERU
Niekorzystne procesy demograficzne stały się kilkadziesiąt lat temu główną przesłanką zapoczątkowania refom emerytalnych w wielu krajach na całym świecie. Generalnym kierunkiem tych zmian jest częściowa prywatyzacja systemów emerytalnych, uzupełnianie modelu niefinansowego pay-as-you-go (unfunded) modelem finansowym (funded) oraz coraz większa otwartość na zagraniczne rynki finansowe. Ma to na celu poprawę stabilności finansowej systemów emerytalnych, zwiększenie efektywności ich funkcjonowania, a w konsekwencji zapewnienie adekwatnych pod względem dochodowym świadczeń.
Publiczna dyskusja na temat zabezpieczenia emerytalnego oraz kierunków reformy emerytalnej w Polsce jest wciąż bardzo żywa, szczególnie od 2009 r., kiedy pojawiły się propozycje dość radykalnych zmian w systemie, zmierzające do ograniczenia roli otwartych funduszy emerytalnych. Jak się okazało, w 2011 r. te zmiany weszły w życie, czego skutkiem jest ponowne zwiększenie roli państwa i ograniczenie roli rynku w zabezpieczeniu emerytalnym. W numerze „Polityki Społecznej” zatytułowanym Problemy zabezpieczenia emerytalnego w Polsce i na świecie, składającym się z dwóch części, zamieszczono artykuły stanowiące głos w tej dyskusji. Podejmują one problematykę różnych aspektów zabezpieczenia emerytalnego i reform emerytalnych w Polsce i na świecie.
Prezentowana pierwsza część numeru zawiera teksty pogrupowane w dwa działy. Pierwszy z nich poświęcono szeroko rozumianej tematyce adekwatności i stabilności systemów emerytalnych. W poszczególnych artykułach omówiono adekwatność i hojność systemów emerytalnych, również w odniesieniu do reżimów emerytalnych, zasady opodatkowania świadczeń emerytalnych w krajach UE, a także jakość życia emerytów determinowaną w znacznej mierze przez ich dochody pochodzące z systemu emerytalnego. Odniesiono się do zmian wprowadzonych w polskim systemie emerytalnym w 2011 r. i oceniono ich wpływ na stabilność ekonomiczną systemu oraz na rynek finansowy. Omówiono także sytuację prawną uczestników polskiego systemu emerytalnego w aspekcie wprowadzanych zmian.
Ostatnie trzy artykuły tego działu poświęcono uwarunkowaniom demograficznym systemu emerytalnego. Przedstawiono wpływ demografii na wiek emerytalny, perspektywy dla Funduszu Rezerwy Demograficznej w Polsce oraz dokonano analizy zależności pomiędzy starością demograficzną oraz ekonomiczną w wybranych krajach UE.
W drugim dziale zawarto artykuły traktujące o determinantach i kierunkach zmian w systemach emerytalnych. Przestawiono uwarunkowania dla przeobrażeń zachodzących w systemach emerytalnych w ujęciu globalnym oraz w odniesieniu do Polski.
Dużo miejsca poświęcono aspektom finansowym zabezpieczenia emerytalnego, podejmując problematykę kosztów w obowiązkowych i dobrowolnych systemach emerytalnych, przesłanek i skutków stosowania systemu zdefiniowanej składki a także nowym produktom finansowym dostępnym na rynku emerytalnym, w tym odwróconej hipotece. Omówiono również problematykę uprawnienia do okresowej emerytury kapitałowej w kontekście zróżnicowanego wieku emerytalnego.
Ponadto analizie i ocenie poddano konstrukcje systemów emerytalnych w Polsce, Niemczech oraz w Norwegii.
Filip Chybalski
Katedra Zarządzania, Politechnika Łódzka
AUTORZY
Joanna Adamska: mgr, pracownik Zakładu Międzynarodowych Stosunków Walutowych, Instytutu Handlu Zagranicznego na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego. Naukowo zajmuje się problematyką rynków finansowych, szczególnie kapitałowego oraz świadczeń emerytalnych.
Ewa Chrzanowska: mgr, doktorantka w Katedrze Finansów na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Naukowo zajmuje się problematyką rynkowych instrumentów finansowych związanych z długowiecznością.
Filip Chybalski: dr, adiunkt w Katedrze Zarządzania Politechniki Łódzkiej. Naukowo zajmuje się problematyką funkcjonowania systemów emerytalnych, oceną skuteczności i efektywności oraz prognozowaniem gospodarczym.
Maciej Cieślukowski: dr, pracownik Katedry Finansów Publicznych na Wydziale Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Naukowo zajmuje się problematyką finansów publicznych Unii Europejskiej.
Adam Depta: dr, adiunkt w Katedrze Zarządzania Politechniki Łódzkiej. Swoje zainteresowania naukowo-badawcze koncentruje wokół metod ilościowych w ekonomii i w naukach medycznych.
Roman Garbiec: dr, pracownik Katedry Marketingu Politechniki Częstochowskiej. Naukowo zajmuje się problematyką polityki społecznej, zabezpieczenie społecznego, ubezpieczeń społecznych, zdrowotnych i gospodarczych. Autor i współautor ponad 80 publikacji z zakresu ubezpieczeń, w tym 5 podręczników i 2 monografii.
Alicja Gołębiewska: dr, pracownik Zakładu Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Białymstoku. Naukowo zajmuje się problematyką ubezpieczeń społecznych.
Agnieszka Huterska: dr, pracownik Katedry Zarządzania Finansami na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Naukowo zajmuje się instrumentami rynku finansowego i bankowością.
Robert Huterski: dr, pracownik Katedry Zarządzania Finansami na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Naukowo zajmuje się polityką pieniężną i finansami publicznymi. Pracę zawodową rozpoczął od kilkuletniego zatrudnienia w NBP.
Łukasz Jurek: dr, pracownik Katedry Socjologii i Polityki Społecznej w Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu. Naukowo zajmuje się społeczno-ekonomicznymi uwarunkowaniami i konsekwencjami procesu starzenia się ludności.
Aldona Klimkiewicz: dr, pracownik Instytutu Finansów, Bankowości i Ubezpieczeń Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się głównie wokół problemów finansowania i funkcjonowania ubezpieczeń emerytalnych.
Edyta Marcinkiewicz: mgr inż., pracownik Katedry Zarządzania Politechniki Łódzkiej. Naukowo zajmuje się rynkami finansowymi, w szczególności zagadnieniami związanymi z funkcjonowaniem rynków kapitałowych.
Magdalena Mosionek-Szweda: dr, adiunkt w Katedrze Finansów i Bankowości w Wyższej Szkole Bankowej w Toruniu. Naukowo zajmuje się zagadnieniami z obszarów rynków kapitałowych oraz systemów emerytalnych. Jest również ekspertem ds. oceny merytorycznej wniosków o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej.
Arleta Nerka: dr, adiunkt w Katedrze Prawa Pracy w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie. Zainteresowania badawcze koncentrują się wokół problematyki ubezpieczeń społecznych, w szczególności emerytalnego.
Piotr Obidziński: dr, adiunkt w Katedrze Ubezpieczeń i Rynków Kapitałowych Uniwersytetu Szczecińskiego. Autor interesuje się naukowo zastosowaniem metod ilościowych w badaniu wpływu zmian czynników demograficznych, ekonomicznych i społecznych na funkcjonowanie systemu emerytalnego.
Iwona Olejnik: dr, pracownik Katedry Badań Marketingowych na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Naukowo zajmuje się problematyką działalności otwartych funduszy emerytalnych.
Monika Papież: dr, adiunkt w Zakładzie Teorii Prognoz, Katedry Statystyki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Zainteresowania badawcze dotyczą modelowania i prognozowania zjawisk gospodarczych. Naukowo zajmuje się również problematyką systemów emerytalnych.
Agnieszka Pleśniak: mgr, pracownik Instytutu Statystyki i Demografii w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Naukowo zajmuje się problematyką zabezpieczenia na starość.
Maja Prudzienica: dr, pracownik Katedry Nauk o Przedsiębiorstwie na Wydziale Gospodarki Regionalnej i Turystyki Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Naukowo zajmuje się problematyką związaną z polityką społeczną, a w szczególności aktywizacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych oraz zagadnieniami związanymi z systemem zabezpieczenia społecznego.
Adam Samborski: dr hab., pracuje na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Wyższej Szkole Bankowej w Poznaniu, w Katedrze Rachunkowości i Finansów Przedsiębiorstw. Specjalizuje się w problematyce nadzoru korporacyjnego i finansów przedsiębiorstw. Podstawowym obszarem jego zainteresowań oraz dociekań naukowych jest funkcjonowanie przedsiębiorstw w warunkach rozwoju nowoczesnego kapitalizmu finansowego.
Andrzej Sołdek: prezes Zarządu Powszechnego Towarzystwa Emerytalnego PZU S.A. Posiada licencję doradcy inwestycyjnego i tytuł Chartered Financial Analyst (CFA).
Social Policy
Table of Contents Special Issue No 2 2011 (PART I)
NOTE FROM EDITOR – Filip Chybalski
ADEQUACY AND STABILITY OF PENSION SYSTEM
ADEQUACY OF PENSION SYSTEMS ACCORDING TO OMC OBJECTIVES AND PENSION REGIMES IN EUROPE – Filip Chybalski
PENSION SYSTEMS GENEROSITY AND SAVING FOR OLD AGE – Agnieszka Pleśniak
TAXATION OF PENSIONS IN EUROPEAN UNION – Maciej Cieślukowski
QUALITY OF LIFE OF PENSIONERS – Adam Depta
DANGERS OF FUNCTIONING OF PENSION SCHEME IN POLAND IN THE CONTEXT OF INTRODUCED CHANGES – Alicja Gołębiewska
CHANGE OF THE RULES OF PENSION CONTRIBUTION DISTRIBUTION AND THE IMPORTANCE OF OPFS IN THE FINANCIAL MARKET – Edyta Marcinkiewicz
THE LEGAL POSITION OF AN INSURED PERSON AND THE CHANGES IN THE FUNCTIONING OF THE POLISH PENSION SYSTEM – Arleta Nerka
RECONSTRUCTION OF THE RETIREMENT AGE IN THE ERA OF POPULATION AGING – COMPARISON OF ALTERNATIVE MODELS AND SOLUTIONS – Łukasz Jurek
WHAT NEXT WITH THE DEMOGRAPHIC RESERVE FUND – THE CONCLUSIONS OF THE ANALYSIS AND FORECASTS – Piotr Obidziński
THE ANALYSIS OF THE RELATIONS BETWEEN DEMOGRAPHIC AND ECONOMIC OLD AGE IN SELECTED EUROPEAN UNION COUNTRIES IN THE PERIOD 1999–2010 – Monika Papież
DETERMINANTS AND DIRECTIONS OF CHANGES IN PENSION SYSTEMS
THE DETERMINANTS OF CHANGES IN RETIREMENT-INCOME SYSTEM – A GLOBAL APPROACH – Adam Samborski
THE PENSION SYSTEM IN POLAND AND IN THE WORLD – STATUS AND PERSPECTIVES – Maja Prudzienica
THE IMPACT OF TOTAL FEES ON PENSION ASSETS IN MANDATORY AND VOLUNTARY PENSION SYSTEMS – CASE OF POLISH AND FOREIGN SOLUTIONS – Andrzej Sołdek
THE CONSTRUCTION OF THE PENSION SYSTEM IN POLAND AND GERMANY – Roman Garbiec
PENSION SYSTEM IN NORWAY AS THE ELEMENT OF THE SOCIAL INSURANCE SCHEME – Magdalena Mosionek-Szweda
USE OF DEFINED CONTRIBUTION SYSTEM IN OCCUPATIONAL PENSION SCHEMES – Ewa Chrzanowska
BENEFICIARIES’ ENTITLEMENTS TO TEMPORARY FUNDED PENSIONS AND THE DIFFERENCE IN RETIREMENT AGE – Aldona Klimkiewicz
REVERSE MORTGAGE AS A FINANCIAL BACKING OF RETIREMENT FUTURE – Iwona Olejnik
SELECTED ASPECTS OF REVERSE MORTGAGE AS A FORM COMPLEMENTING PUBLIC PENSION SYSTEM IN POLAND – Agnieszka Huterska, Robert Huterski
SENIOR LIFE SETTLEMENT AS A SOURCE OF ADDITIONAL PENSION INCOMES – Joanna Adamska
ABOUT AUTHORS
